Lista znaczków

Kościół farny jest najcenniejszym zabytkiem Żar. Gotycka świątynia góruje nad zabudową miasta, stanowiąc najważniejszy akcent w jego panoramie. Wzniesiona została w miejscu późnoromańskiego kościoła. Zabytek ten jest najstarszym kościołem parafialnym Żar, towarzyszył narodzinom i rozwojowi miasta, przetrwał mimo kataklizmów, jakich wielokrotnie doświadczył na przestrzeni stuleci. Zanim w Żarach zbudowano ratusz, kościół był miejscem obrad rady miejskiej, tutaj odbywały się zebrania ogółu mieszczan, ścigani przez prawo znajdowali w nim azyl a w czasach wojennych stawał się szpitalem. Podczas drugiej wojny światowej kościół został poważnie uszkodzony i dopiero w 1984 roku ukończono jego odbudowę, dzięki czemu mogła ponownie służyć celom kultowym parafii rzymsko-katolickiej. Na placu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, obok kościoła znajduje się budynek starej plebanii (dziś Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego), kamienna dzwonnica (dawna baszta obronna) oraz siedziba Oddziału PTTK Powiatu Żarskiego.

Kościół Wang zbudowano na przełomie XII i XIII w. w miejscowości Vang w południowej Norwegii. Do Karpacza został przetransportowany w 1842 roku kiedy to ludność Vang w Norwegii doszła do wniosku że świątynia stała się za mała na ich potrzeby i postanowiła go sprzedać. Początkowo kościół miał być eksponatem w berlińskim muzeum jednak za sprawą hrabiny Fryderyki von Reden z Bukowca, która przekonała pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV, żeby budowlę przewieźć na Śląsk, budowla ostatecznie trafiła do Karpacza. W 1844 roku świątynia Wang stała się kościołem miejscowej ewangelickiej parafii i pozostaje w tej roli do dziś. Budynek został wykonany z grubych beli bez użycia gwoździ, a wszelkie połączenia to jedynie umiejętnie wykonane złącza ciesielskie. Obecna bryła obiektu uległa rozbudowie, podczas prac konserwatorskich. Dobudowano również wysoką kamienną dzwonnicę, która dodatkowo chroni drewnianą świątynię przed wiatrem znad Śnieżki. Mimo to Świątynia Wang jest uważana za najstarszy drewniany kościół w Polsce.

Kościół św. Mikołaja wybudowany został jako świątynia kultu prawosławnego Greków zamojskich. W XVIII wieku wskutek wojen kupcy wrócili do Grecji, a kościół przeszedł na własność Ordynacji Zamojskich. W 1706 r. Anna z Gielińskich Zamojska oddała cerkiew bazylianom unitom. Ci rozwinęli działalność misyjną dla wiernych obu obrządków. Po zniesieniu diecezji chełmińskiej w 1875 r. ówczesny rząd carski oddał kościół w zarząd miejscowym prawosławnym. Kościół pozostał w ich rękach do 1915 r., kiedy to wobec zbliżających się wojsk austriackich miejscowy pop opuścił miasto, a kościół stał nieczynny. W 1918 roku kościół stał się świątynią szkolną pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. W 1934 roku ordynariusz lubelski bp Fulman oddał kościół Zgromadzeniu Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystom), które zaprosił do swojej diecezji. Redemptoryści obok kościoła wybudowali swój klasztor, a następnie zostali pozbawienia kościoła i klasztoru przez władze niemieckie. Kościół i klasztor zostały odzyskane przez Redemptorystów w 1944 roku. Kościół reprezentuje dwa style: renesansowy i barokowy. Pierwotnie do kościoła prowadziła brama pod wieżą, ze skromnym portalem barokowym, kutym w kamieniu. Obecny przedsionek jest późniejszą dobudówką. Wnętrze świątyni jest jednonawowe zwieńczone żebrowaną kopułą renesansową z tzw. latarnią. Wieża kościoła miała charakter baszty obronnej.

Czermna to przede wszystkim KAPLICA CZASZEK. Zbudował ją w latach 1776 – 1804 ks. proboszcz Wacław Tomaszek, Niemiec o czeskim pochodzeniu. Czasy księdza Tomaszka to okres oświecenia, w którym bardzo często kwestionowano istnienie wieczności, sądu ostatecznego, pośmiertnej odpowiedzialności za przeżyte życie i powszechne zmartwychwstanie. Czermna i okolice obfitowały i to w nadmiarze mogiłami nie tylko na cmentarzach, ale i poza cmentarzami. Był to wynik 2 wielkich pandemii cholery, 2 Wojen Śląskich (1740 – 1742), (1744 – 1745) oraz Wojny Siedmioletniej (1757 – 1762), a również Wojny Trzydziestoletniej. Groby ofiar były kopane naprędce i często płytko, nawet psy wygrzebywały ludzkie kości. Chrześcijańska wrażliwość ks. Tomaszka nie pozwoliła przechodzić nad tym obojętnie. Na subtelność i wyobraźnię proboszcza z Czermnej musiała też mocno wpłynąć pielgrzymka do Rzymu i zetknięcie się z katakumbami. To wszystko razem wzięte stanęło na progu decyzji o zbudowaniu grobowca. Tak powstała Kaplica Czaszek. Jest to kaplica barokowa. Sklepienie wnętrza kaplicy pokrywa 3 tyś. ułożonych czaszek i kości ludzkich. Dalsze 20 – 30 tyś. szczątków leży w krypcie pod kaplicą. Na ścianie głównej znajduje się niewielki ołtarz z barokowym krucyfiksem, na którym leżą ciekawsze okazy czaszek. Wśród piszczeli i czaszek znajdują się dwie drewniane rzeźby aniołów, jeden z trąbką i napisem łacińskim i czeskim „Powstańcie z martwych”, drugi z wagą i napisem łacińskim i czeskim „Pójdźcie pod sąd”. Miejsce to rzeczywiście robi wrażenie, skłania do zadumy, dlatego jest nazywane „Sanktuarium zadumy i milczenia”. Ks. Tomaszek budując tę kaplicę z jednej strony oddał hołd i szacunek zmarłym, a z drugiej zaś – wspaniałą katechezę o prawdach ostatecznych.

Zbudowana w latach 1617–1619 na Górze Bardzkiej (583 m n.p.m.), zwanej także Kalwarią, usytuowana została w miejscu, gdzie jak podaje tradycja, w 1400 roku miała się objawić Matka Boża Płacząca. Jeszcze na początku XVII w. w miejscu objawienia widoczne były podobno ślady stóp i rąk odbitych w kamieniu przez Matkę Bożą. Odcisk stópki znajdujący się obecnie za Kaplicą jest odtworzoną pamiątką po tym zdarzeniu. Kaplica, założona na rzucie centralnym, kwadratu z mocno ściętymi narożami, posiada wewnątrz wpisany mniejszy kwadrat o narożach wtopionych w ściany boczne, akcentowanych na zewnątrz przyporami. Wśród skromnego wyposażenia uwagę przyciąga ołtarz główny z rzeźbą Matki Bożej Płaczącej. Od maja do września w każdą niedzielę (oprócz świąt), o godz. 11.00, w Kaplicy Górskiej odbywają się msze św.

Kościół pocysterski nad Nysą Kłodzką wzniesiony w latach 1686-1704 wg projektu Michała Kleina. Od XIII w. Bardo stało się ośrodkiem kultu maryjnego. Pielgrzymi przybywali do słynącej z cudów figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem – Strażniczki Wiary. W późnobarokowym zespole ciekawa jest świątynia z kształcie trójnawowej, emporowej bazyliki bez transeptu. Organy stworzył F. J. Eberhardt. Obok kościoła postawiono budynki klasztorne, gdzie do 1810 r. przebywali cystersi. Na początku XX w. straż przy cudownej figurze objęli Redemptoryści. Obecnie w klasztorze istnieje małe muzeum związane z historia kultu maryjnego w Bardzie. 4 lipca 2009 kościół podniesiono do godności bazyliki mniejszej oraz przyłączono obiekt do Szlaku Sakralnej Sztuki Barokowej im. Michaela Willmanna.

Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca w Głuchołazach to najważniejszy zabytek Głuchołaz. Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą z 1285 roku. Wtedy Głuchołazy były biskupią osadą graniczną. Świątynię zbudowali pierwsi osadnicy około 1250 roku. Z tamtych lat zachował się wczesnogotycki portal z maskami mnichów oraz bryła zachodniej fasady. Obecny wygląd budowla uzyskała po przebudowie w latach 1729-1733. Neobarokowy ołtarz główny powstał w 1921 roku, natomiast w nawach bocznych usytuowanych jest 8 ołtarzy o cechach późnobarokowych. W ołtarzu głównym dominuje  figura św. Wawrzyńca, patrona świątyni, któremu po bokach towarzyszą postacie św. Mikołaja i św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Poniżej znajdują się dwa anioły trzymające symbole świętego, a więc ruszt i  pochodnię.  Na uwagę zasługuje także ambona ze sceną męczeństwa św. Wawrzyńca przedstawioną na balustradzie schodów oraz bogatą dekoracją figuralną.  Wokół kościoła usytuowany był cmentarz, który zaczął funkcjonować około poł. XIII wieku. W 1800 roku cmentarz całkowicie zamknięto, a w 1830 roku usunięto ostatni pomnik nagrobny z placu kościelnego. Głuchołazy kilkakrotnie nawiedzały silne powodzie z których pierwsza z 1472 r. kiedy to woda sięgała w mieście do 4 metrów. Upamiętnia to tablica wmurowana 100 lat później we wschodnią ścianę kościoła, która do dziś oznacza poziom do którego sięgała woda.

Źródła historyczne podają, że pierwszy murowany kościół w tym miejscu powstał w XII wieku. Obecna budowla wzniesiona została w dwóch etapach na przełomie XIV i XV wieku. Na przestrzeni wieków, mimo licznych pożarów, zniszczeń i modernizacji kościół utrzymał swą charakterystyczną bryłę. Świątynia jest trójnawową, dziewięcioprzęsłową halą murowaną z kamienia i cegły. Nawy boczne rozdzielone są smukłymi, sześciobocznymi filarami z cegły, ponad którymi wznoszą się krzyżowo – żebrowe sklepienia z 1891 r. Tytuł Bazyliki Mniejszej świątynia uzyskała w 2009 roku. Obok kościoła wznosi się okazała, czterokondygnacyjna wieża będąca dzwonnicą. Jej budowę rozpoczęto w roku 1474 i kontynuowano aż do roku 1548, jednak nigdy nie została ukończona i taka też pozostała do dziś. Zbudowana została na planie kwadratu z cegły obłożonej kamienną wykładziną. W pustym wnętrzu w 2005 otwarto Skarbiec św. Jakuba – wystawę cennych sprzętów liturgicznych i innych dzieł sztuki złotniczej.

Kościół św. Piotra i Pawła został zbudowany w latach 1720-1728 na podstawie projektu Michała Kleina, a po jego śmierci pod kierunkiem Feliksa Hammerschmidta. Jest wzorowany na kościele św. Mikołaja na Małej Stranie w Pradze. Powstanie kościoła ściśle wiąże się z bożogrobcami, którzy zostali sprowadzeni do Nysy spod Krakowa i którzy po dziesiątkach lat działalności doprowadzili do budowy świątyni w obecnym kształcie. Po sekularyzacji z 1810 roku w kościele przez krótki czas mieściła się fabryka mydła, a w XIX wieku w klasztorze znajdował się szpital. Świątynia szczęśliwie przetrwała pożar Nysy w 1945 roku, a zniszczeniu uległy wówczas jedynie szyby i ramy okienne. Na uwagę zasługuje zarówno architektura kościoła jak i bardzo bogaty, późnobarokowy wystrój wnętrza. Dzięki niemu świątynia jest określana mianem perły Śląskiego Rzymu.

Katedra św. Mikołaja w Bielsku-Białej to najważniejszy kościół diecezji Bielsko-Żywieckiej znajdujący się na wzgórzu zamkowym zabytkowej starówki Bielska, 70 m od Rynku (znaczek no. 177). Początki katedry sięgają XIII wieku, kiedy to zabudowywano wzgórze na wschodniej granicy Śląska Cieszyńskiego z Małopolską. Najstarsze elementy murowanej budowli pochodzą z XV wieku. Kościół po licznych przebudowach uzyskał bogatą i skomplikowaną bryłę, w której wzrok przykuwa wysoka na 61 m wieża. Wnętrza kościoła należą do typowych dla Śląska Cieszyńskiego, bowiem obecny charakter uzyskały w wyniku rekonstrukcji i prac restauratorskich przywracających XIX-wieczne polichromie. Jednym z ważniejszych zabytków jest łaskami słynący obraz przywieziony z Tokaju przez płk Teodora Sułkowskiego, a także oryginał XIX-wiecznej figury św. Jana Nepomucena, której kopia znajduje się na Rynku.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach to dawna greckokatolicka cerkiew. W 2013 roku cerkiew wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z piętnastoma innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie. Pierwsza cerkiew w Brunarach powstała na początku XVII wieku, kiedy to we wsi powstała parafia unicka. Nowa świątynia powstała w 1653 roku. Współczesna cerkiew zbudowana została w XVIII wieku, a już po kilkudziesięciu latach, w roku 1831 została przebudowana i powiększona. Dawne prezbiterium połączono z nawą, dostawiając nowe, trójbocznie zamknięte, zaś całość pokryto nowym dachem. Cerkiew w Brunarach jest cerkwią łemkowską, trójdzielną. Nad przedsionkiem wznosi się wieża z hełmem zwieńczonym kutym krzyżem. Podobne hełmy znajdują się ponad nawą i prezbiterium. We wnętrzu świątyni zachowała się polichromia, pokrywająca całość stropu i wewnętrznych ścian obiektu. Oprócz tego w cerkwi znajduje się ołtarz główny z XVII w. oraz dwa ołtarze boczne z wieku XVIII z ikonami Matki Bożej oraz Przemienienia Pańskiego. Po Akcji „Wisła” cerkiew została przejęta przez Kościół łaciński, a obecnie mieści się w niej rzymskokatolicki kościół parafialny Wniebowzięcia NMP.

Wojnicz – miasto w woj. małopolskim na trasie między Tarnowem, a Krakowem, diecezja tarnowska. Parafia istnieje od końca XI w. Obecny kościół w najstarszych partiach został wzniesiony w poł. XV w., a następnie przebudowany w 1773 r. W wieku XX dobudowano nawy boczne oraz wieżę. Kościół w najstarszych partiach gotycki, w nowszych barokowy i pseudobarokowy. Murowany z kamienia i cegły, otynkowany. W nawie i kaplicach polichromia rokokowa wykonana przez Jana Neydorfera w 1768 r. W prezbiterium i nawach bocznych wykonana przez Macieja Makarewicza w latach 1953-1956. Wnętrze wypełniają ołtarze i obrazy z XVIII w. w tym osiem obrazów Tadeusza Kuntza z 1754 r., chrzcielnica z XV w. oraz stalle z XVIII w. Kościół wojnicki został podniesiony do rangi kolegiaty w 1621 r. W XVIII w. władze austriackie zniosły kolegiatę a w roku 2014, decyzją Biskupa Diecezjalnego Andrzeja Jeża została przywrócona kościołowi godność kolegiaty i utworzono przy niej Kapitułę. Kolegiata znajduje się na szlaku Drogi św. Jakuba „Via Regia”.

Grybów, woj. małopolskie, diecezja tarnowska. Obecny kościół został zbudowany na miejscu pierwotnego kościoła gotyckiego w latach 1909 – 1914 przez Romana Olszewskiego z Grybowa według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego, po nim obowiązki przejął Zdzisław Mączeński wprowadzając pewne zmiany w projekcie kościoła. Kościół zbudowany w stylu neogotyckim, z cegły z użyciem kamienia na planie krzyża łacińskiego z 70 m wieżą zwieńczoną złotą koroną. Złożony z trzynawowego korpusu z transeptem. Wnętrza nakryte są sklepieniami kryształowymi, nawy zostały rozdzielone masywnymi kolumnami. Ołtarz główny wolnostojący, kamienny, projektowany w 1958 r. przez Z. Mączeńskiego z barokową rzeźbą Chrystusa na krzyżu na tle panoramy Jerozolimy z poł. XVII w. Cztery ołtarze boczne, ustawione w ramionach transeptu. W jednym z nich łaskami słynący obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w., zwanej Przedziwną lub Grybowską. W prezbiterium znajduje się 12 obrazów apostołów, rokokowych z XVIII w. a na kolumnach naturalnej wielkości rzeźby 12 apostołów, późnobarokowe z XVIII w. Kościół w Grybowie w roku 2013, decyzją Stolicy Apostolskiej, został podniesiony do godności Bazyliki Mniejszej.

Budowę murowanego kościoła parafialnego p.w. św. Jakuba Ap. w Brzesku rozpoczęto w roku 1529. Zleceniodawcą tej budowy był miejscowy proboszcz Marcin z Rajbrotu oraz brzescy rajcy. Niszczony przez obce wojska i pożary, kościół był wielokrotnie przebudowywany. Największemu zniszczeniu uległ w pożodze w 1904 r. i później został odbudowany w stylu neogotyckim. Brzeska fara jest budowlą jednonawową z przylegającą do niej, od strony południowej, kwadratową wieżą. Wnętrze jakubowej fary zdobią, wykonane na początku XX wieku w Austrii w Tyrolu neogotyckie ołtarze. W jednym z nich znajduję się obraz Matki Bożej Różańcowej, zwaną „Brzeską” z XVII w. Obok kościoła znajduje się pomnik św. Jakuba Ap. postawiony w 2004 r. na pamiątkę Roku Jakubowego. Św. Jakub Starszy Apostoł, decyzją Stolicy Apostolskiej w roku 2010, został ogłoszony Patronem Miasta Brzeska. Brzesko jest duchowym centrum koordynującym organizację Małopolskiej Drogi św. Jakuba „Via Regia” na odcinku Korczowa – Kraków. Od strony północnej, w latach osiemdziesiątych XX wieku, dobudowano do kościoła nowoczesną nawę - obecnie kościół p.w. NMP Matki Kościoła.

Pierwszy kościół w Tuchowie został wybudowany około roku 1079 na wzgórzu zwanym „Lipie” - nazwa od gaju lipowego. Tradycja głosi, że tutaj odprawił mszę prymicyjną św. Jan Kanty. Gospodarzami tego miejsca byli benedyktyni. W XVI wieku w kościele umieszczono obraz Matki Bożej, który zasłynął cudami i zaczął przyciągać pielgrzymów. Bardzo duża liczba odwiedzających tuchowskie sanktuarium spowodowała podjęcie decyzji o budowie nowego kościoła. Obecny kościół budowano 17 lat (1665-1682). Wnętrze kościoła ma wystrój barokowy. W głównym ołtarzu znajduje się cudowny obraz Matki Bożej. W 1904 roku miała miejsce koronacja obrazu koronami papieskimi. W 2010 roku papież Benedykt XVI nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. Od 1893 gospodarzami tego miejsca są redemptoryści, gdzie również mają swoje seminarium. Przy sanktuarium znajduje się dom pielgrzyma. Oprócz zabytkowej bazyliki warto zwiedzić na terenie sanktuarium muzea: misyjne, etnograficzne, sanktuaryjne i czynną przez cały rok ruchomą szopkę.

Już od ponad stu lat w klasztorze w Krakowie – Podgórzu na tzw. Górce mieszkają redemptoryści – opiekunowie słynącej łaskami ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Ich przybycie do Krakowa wiąże się z osobą Sługi Bożego O. Bernarda Łubieńskiego. Po wybudowaniu klasztoru w 1903 roku przystąpiono do budowy kościoła. Kościół jest budowlą niezwykle malowniczą, pięknie wpisującą się w krajobraz Podgórza. Choć wzniesiony na początku XX w., to przypomina świątynie romańskie – zgodnie z założeniami architekta Jana Sasa – Zubrzyckiego, który w ten sposób pragnął uzyskać wrażenie kontynuacji tradycji narodowej i krakowskiej architektury średniowiecznej. Jest to trójnawowa bazylika z transeptem (nawą poprzeczną) i pięciobocznym zamkniętym prezbiterium, otoczonym kaplicami. Do kościoła wchodzi się przez arkadowy portal. W ołtarzu głównym znajduje się ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Trafiła ona tu w 1903 r. najpierw do kaplicy klasztornej a później do kościoła. Bardzo szybko ta ikona stała się przedmiotem żarliwego kultu. W 1994 roku odbyła się jej koronacja. Jednym z najbardziej znanych pielgrzymów nawiedzających Sanktuarium to św. Jan Paweł II. Przybywał tu już podczas II wojny światowej, jako robotnik fabryki Solvay. Po latach osobiście wskazał konfesjonał nr 4, w którym się spowiadał. Przy sanktuarium istnieje całoroczna ruchoma szopka. W klasztorze są też gościnne pokoje, w których można zamieszkać.

Klasztor Panien Dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim został ufundowany przez polską szlachciankę - Katarzynę Warszycką. W roku 1627 rozpoczęto budowę klasztoru i kościoła, jednak pożar, który to miejsce nawiedził w 1648 roku niszczy budowlę. Wcześniej bo w 1628 roku do Piotrkowa zjeżdża siedem zakonnic z klasztoru w Sochaczewie. Odbudowa kościoła kończy się w 1673 roku i wtedy też jego patronką została Matka Boża Śnieżna. W roku 1786 zespół klasztorny nawiedza kolejny pożar, po którym następuje mozolna odbudowa obiektu i utworzenie w tym miejscu szkoły dla dziewcząt, co na tamte czasy było zjawiskiem niespotykanym. W 1869 roku panny dominikanki zostały zmuszone do opuszczenia Piotrkowa. W tych czasach w Królestwie Polskim trwała likwidacja większości klasztorów. Po 144-letniej nieobecności dominikańskich mniszek w Piotrkowie, w 2013 roku na prośbę Rektora Kościoła Akademickiego Panien Dominikanek, księdza Ireneusza Bochyńskiego siostry dominikanki wróciły tu z powrotem. Prowadzą katolickie przedszkole i katechizują w liceum, szkole podstawowej oraz aktywnie uczestniczą w inicjatywach podejmowanych przez Rektorat Kościoła Akademickiego Panien Dominikanek. Obecnie dobiegają końca prace budowlane i modernizacyjne mające na celu powstanie na terenie zespołu klasztornego Panien Dominikanek, Centrum Idei ku Demokracji.

Kościół powstały w XIV wieku jest cennym przykładem gotyckiej architektury sakralnej z późniejszymi elementami renesansowymi i barokowymi. W 1467 roku przy ścianie południowej nawy dobudowano kaplicę, która w 1658 roku została ponownie erygowana i dedykowana tytułem Świętego Krzyża Na początku XVI wieku z fundacji królowej Bony znacznie wydłużono prezbiterium, które wraz z nawą otrzymało nowe sklepienia – kolebkowe z lunetami, zdobione gwiaździstymi żebrowaniami. W 1674 roku rozpoczęto budowę kaplicy umiejscowionej od strony północnej, przylegającej do nawy głównej. W zabytkowej świątyni odbywały się wydarzenia istotne dla historii Polski – początek polskiego parlamentaryzmu, funkcjonowanie Trybunału Koronnego, dziękczynienia za elekcje władców, synody i zjazdy duchowieństwa. W miejscu tym stworzono także podwaliny pod kodyfikację i unifikację prawa polskiego.

Istnienie świątyni żydowskiej w Piotrkowie Trybunalskim datowane jest na II połowę XVII w. Wówczas była to świątynia drewniana, która uległa całkowitemu zniszczeniu w 1740 r. Obecną synagogę, wzniesioną w latach 1791-1793, ufundował Mojżesz Kocyn. Od strony południowej z Dużą Synagogą sąsiaduje budynek zwany Małą Synagogą. Wzniesiony w 1776 r. przez fundację Herna Piotrkovera od początku był siedzibą szkoły żydowskiej. Na wschód od świątyni, za synagogą rozciągał się cmentarz żydowski czynny w latach 1689-1795. Uległ on zniszczeniu w czasie II wojny światowej. Stał się też miejscem egzekucji ludności żydowskiej. W latach pięćdziesiątych XIX w. synagoga została przebudowana i rozbudowana. W takim kształcie przetrwała, mimo splądrowania w 1854 r., do okupacji hitlerowskiej. W czasie wojny uległa poważnemu zniszczeniu. W roku 1963 władze przystąpiły do prac konserwatorskich i adaptacyjnych budynku. W roku 1967 swą siedzibę znalazła tu biblioteka publiczna.

Z dala od zgiełku miasta stoi, wśród łęczyckich pól perła romańskiego stylu. Ta potężna bryła z absydami i wieżami, góruje nad cała okolicą. Pierw było tu opactwo Panny Marii 1097 r. Potem postawiono budowlę w typie bazyliki i konsekrowano w 1161 r. (XII w.) Jej długość wynosi ok. 46 m, natomiast szerokość korpusu nawowego ma ok. 21 m. a wysokość wieży 35 m. Bazylika jest oriętowana, dwuchórowa. To klasyczna budowla romańska, na co wskazuje m.in. imponujący tympanon oraz ciekawe freski z motywami roślinnymi. Cechami charakterystycznymi stylu są: budulec, którym jest ciosany kamień, liczne małe okrągłe wieżyczki, małe okienka zdradzające charakter obronny, zakończenie prezbiterium okrągłą absydą. Na jednym z narożników kościoła znajdują się małe ślady, których pochodzenie od lat było różnie interpretowane. Legenda głosi, że diabeł Boruta próbował wyrzucić kolegiatę ze swoich ziem. Chwycił ją w swe dłonie, ale nie zdołał jej przenieść. Po tym zdarzeniu pozostały tylko ślady w kamieniu. Czy to jest prawdziwe pochodzenie śladów jest jednak dosyć prozaiczne. O tym dowiesz się odwiedzając to wspaniale miejsce.

Klasztor Redemptorystów przy ul. Karolkowej 49 w Warszawie na Woli został założony w 1926 r. Kamień węgielny pod kościół przy tym klasztorze położono w 1931 r.. Zbudowano go wg projektu Stanisława Marzyńskiego. Konsekracji dokonał w 1933 r. Ks. Kard. Aleksander Kakowski. 6 Sierpnia 1944 r., w czasie Powstania Warszawskiego kościół został zbombardowany. Martyrologia ludności dzielnicy Wola w Warszawie rozpoczęła się już 1 sierpnia 1944 r. W dniach 5-7 sierpnia hitlerowcy wymordowali około 50 tysięcy Polaków. Cała Wspólnota klasztoru, tj. 30 współbraci, została wymordowana, a dom i kościół spalone. Zbrodni dokonali Niemcy, a także podlegli im Kałmucy, Rosjanie, Azerowie i Kozacy. Na zewnętrznej ścianie kościoła znajduje się tablica upamiętniająca to tragiczne wydarzenie. Po wojnie kościół odbudowano, a klasztor powiększono o jedną kondygnację. W latach 90-tych w kościele zostały wmurowane i poświęcone tablice upamiętniające bohaterską walkę żołnierzy i harcerek w Powstaniu Warszawskim. W roku 2000 dziedziniec przed kościołem został przekształcony w plac pamięci Męczenników Warszawskiej Woli.

Piotrków Trybunalski - kościół Jezuitów pod wezwaniem św. Franciszka Ksawerego w stylu późnego baroku z XVIII w. Wnętrze kościoła bogato zdobione. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Pocieszenia, zwanej Matką Boża Trybunalską (zarys tego obrazu przedstawiono na znaczku). Namalowany w XVI w. przez nieznanego włoskiego artystę. Ofiarowany Trybunałowi Koronnemu w 1580 r. i przez 212 lat towarzyszył sesjom Trybunału. W 1792 r., gdy zaborca zlikwidował Trybunał, obraz zdeponowano w archiwum. W 1829 r. dzięki staraniom Rektora kościoła obraz został odzyskany i przeniesiony do pojezuickiej świątyni. Koronowany uroczyście 26.05.2006 r. w Warszawie przez papieża Benedykta XVI, poświęcenie koron już wcześniej dokonał papież Jan Paweł II. W 2007 r. decyzją Stolicy Apostolskiej Matka Boża Trybunalska została ogłoszona Patronką Polskich Parlamentarzystów.

Kościół OO. Bernardynów pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – Sanktuarium Matki Bożej Piotrkowskiej. Bernardyni w Piotrkowie byli obecni jeszcze przez przed powstaniem klasztoru. W 1624 roku Florian Starczewski, szlachcic, a zarazem główny fundator klasztoru wykupił działkę w Piotrkowie, na której miała rozpocząć się budowa drewnianego kościoła oraz klasztoru.
1 czerwca 1625 roku za sprawą procesji nastąpiło uroczyste wprowadzenie Bernardynów do Piotrkowa. 13 lutego 1626 roku poświęcenia kościoła z upoważnienia arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Wężyka dokonał brat fundatora Wawrzyniec Starczewski. W tym samym czasie wkopano kamień węgielny pod budowę murowanej świątyni. Prace jednak rozpoczęły się dopiero w 1632 roku. W 1643 stanął kościół oraz w zasadniczych zrębach klasztor w stylu barokowym.

Kościół farny w Gubinie to jeden z charakterystycznych obiektów w mieście. Początki kościoła sięgają 1324 roku, kiedy to po raz pierwszy wzmianki o świątyni pojawiają się w źródłach pisanych. Wiadomo, że pierwotny kościół wybudowano jako trzynawową bazylikę w stylu romańskim. Niestety na skutek trzęsienia ziemi jakie w XIV wieku nawiedziło te okolice, świątynia uległa znacznemu zniszczeniu i ostatecznie została rozebrana. Odbudowa kościoła w tym miejscu trwała bardzo długo i ostatecznie budowla została ukończona w 1844 roku. W czasie II wojny światowej kościół ponownie uległ uszkodzeniu, ale mimo licznych prób i wysiłków przez wiele lat nie udało się go odbudować. Od lat 70. XX wieku budowla znajduje się w stanie trwałej ruiny. I choć obecnie mówi się o szansie na zabezpieczenie obiektu to z pewnością jeszcze wiele lat minie, zanim dawny kościół farny zyska dawny wygląd lub nowe przeznaczenie. Niewątpliwie jednak ruiny kościoła są swego rodzaju magnesem, który przyciąga turystów i góruje nad miastem swą potęgą i tajemniczością.

Obecny kościół gotycki pw. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej wzniesiono w miejscu drewnianego kościoła w  XV-XVI wieku. Początkowo kościół był świątynią jednonawową jednak dobudowano do niego od północy nawę boczną. Na przestrzeni wieków świątynia była kilkakkrotnie nawiedzana przez pożary. W 1814 roku spłonęła drewniana część wieży oraz gotyckie sklepienie kościoła, a następstwem tego zdarzenia jest niska i kwadratowa wieża kryta dachem namiotowym. Pod koniec XVIII wieku od strony południowej dobudowano kaplicę Matki Boskiej Różańcowej, a w 1926 r. zakrystię i kruchtę boczną. W barokowym ołtarzu głównym znajdują się obrazy przedstawiające  Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny z XVI II/XIX w., oraz Chrystusa Zbawiciela Świata z początku XX w. Na terenie przykościelnym znajduje się m.in  figura Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1950 roku oraz grota Matki Bożej z Lourdes.

Kościół św. Krzyża został zbudowany w obecnej lokalizacji w 1766 roku. Jego fundatorką była wywodząca się z rodziny mieszczańskiej Łucja Łoyczykowska. Świątynię zbudowano w konstrukcji szachulcowej, od zachodu znajduje się wieża barokowa zakończona latarnią z cebulastym hełmem pokrytym blachą miedzianą, zwieńczonym gałką i krzyżem. Nad nawą główną i prezbiterium strop pokryty polichromią z lat 20 XX w. W ołtarzu głównym znajduje się krucyfiks pochodzący prawdopodobnie z połowy XVI wieku, w ołtarzach bocznych późnobarokowe obrazy. Na belce nad wejściem bocznym znajduje się napis fundacyjny „Kościół niniejszy św. Krzyża wybudowano roku pańskiego 1766 kosztem Ł. Łoyczykowskiej”. W otoczeniu kościoła znajduje się ponadto murowana brama późnobarokowa z k. XVIII wieku . Obecnie świątynia jest kościołem filialnym Parafii Miłosierdzia Bożego. W czasie ostatniego remontu w latach 2015 – 2017 odrestaurowano m.in kościelną wieżę, elementy elewacji jak i dach, który z dachówkowego zamieniono na gont.

UWAGA! W tygodniu (od rana do wieczora) istnieje możliwość obejrzenia wnętrza świątyni tylko poprzez kratę. Kościół otwarty jest w każdą niedzielę podczas mszy św. o godzinie 7:30 i wówczas bezpośrednio przed oraz po mszy można obejrzeć jego wnętrze.

Synagoga w Buku znajduje się przy ul. Mury 6, jest jedną z nielicznych pamiątek po społeczności żydowskiej w Buku. Budynek wraz z istniejącą do dziś szkołą talmudyczną powstał w latach 1900-1905. Architektonicznie synagoga reprezentuje styl neoromański. Jest to budynek z cegły, dwukondygnacyjny, kryty dachówką. Na wysokości parteru elewacja zdobiona boniami. Mimo iż nic nie przetrwało z oryginalnego wyposażenia, to doskonale zachował się natomiast piękny wystrój zewnętrzny synagogi, w tym oryginalna fasada z trzema wejściami, w środku dla mężczyzn, a dwoma bocznymi dla kobiet. Na frontowej ścianie zachowało się miejsce na tablice dziecięciu przykazań. Detalami wskazującymi na pierwotne przeznaczenie obiektu są także gwiazdy Dawida zdobiące balustradę babińca. Od 2 listopada 2009 synagoga jest ponownie własnością Gminy Buk. 

Łomnica to wieś w gminie Zbąszyń w powiecie nowotomyskim. Kościół pw. św. Wawrzyńca powstały w latach 1768-70 z fundacji Edwarda Garczyńskiego został powiązany osiowo z barokowym założeniem dworskim. Zbudowany w konstrukcji zrębowej, oszalowany, na rzucie łacińskiego krzyża z centralną częścią na planie ośmioboku. Na przedłużeniu prezbiterium zakrystia, a od zachodu – kruchta. W centralnej części kościoła cztery kolumny o głowicach ozdobionych palmetami, na których wsparty jest ośmioboczny bęben kopuły. Pozostałe części kościoła przykryte są stropami z fasetami. Dachy kościoła oraz kopuły kryte blachą. W ośmiu polach bębna kopuły rokokowa polichromia z ok. 1770 r. Pozostałe wyposażenie kościoła rokokowe z okresu budowy. Przed kościołem barokowe rzeźby św. Jana Nepomucena i Wincentego a Paulo.

Bukowiec to wieś w gminie Nowy Tomyśl z kościołem pw. św. Marcina z lat 1737-1742. Gruntownie kościół przebudowano w 1923 roku wg projektu architekta Stefana Cybichowskiego, kiedy to stary kościół przecięto poprzecznie nowym budynkiem. Wnętrze kościoła wyremontowano w l. 1982-84 pod kierunkiem Teodora Szukały. Zbudowany w konstrukcji zrębowej, oszalowany, pierwotnie orientowany, z nawą na planie prostokąta i trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Od wschodu przylega do kościoła prezbiterium pierwotnego kościoła, również zamknięte trójbocznie, które obecnie pełni funkcję kaplicy. Od zachodu do nawy przylega część dawnej nawy z wieżą. Od zachodu i północy znajdują się podcienia. Dachy kościoła pokryte dachówkami. Połączenie starego i nowego kościoła stworzyło interesujące wnętrze ze stropami dekorowanymi listwami nawiązującymi do sklepienia gwieździstego w części dawnego prezbiterium i o podziałach kasetonowych. We wnętrzu znajdują się dwie empory muzyczne od zachodu i południa. Wyposażenie kościoła z XVII i XVIII w. oraz jednolita dekoracja w stylu art deco. 

Obecna świątynia powstała w latach 1670-1673. Jej fundatorem był Piotr Lubicz Kurowski (jego portret trumienny wisi w świątyni). Na budowę świątyni wydał wtedy 1000 florenów. Pracami kierował ks. proboszcz Jan Stanisław Jabłoński. Po około 30 latach od zakończenia budowy zafundowano wystrój - ołtarze wykonane w pracowni znanego snycerza Jana Beckera z Leszna. W 1731r. dobudowano murowaną zakrystię obitą drewnem, a w 1756r. kruchtę boczną od strony południowej. Świątynia jest budowlą zrębową, jednonawową, pokrytą dachem z gontu. Konstrukcję wykonano z drewna modrzewiowego. Kościół posiada ciekawą więźbę dachową. Główna oś kościoła przebiega w linii wschód - zachód. Rzut poziomy tworzy rysunek krzyża, którego ramiona tworzą kaplice boczne. Od zachodu znajduje się kwadratowa wieża z kruchtą w przyziemiu, zwieńczona hełmem barokowym. 

Zakrzewo to duża wieś położona w północnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie złotowskim. Pierwszy zakrzewski kościół powstał już w 1491 roku, a kiedy po niespełna 180 latach uległ zniszczeniu, ponownie w tym miejscu zbudowano kościół w roku 1710. Świątynia ta przetrwała do 1839 roku i w tym samym czasie rozpoczęła się budowa kolejnego kościoła w tym miejscu, trwająca do 1841 roku. Nowa świątynia została konsekrowana  5.06.1842 roku. Została zbudowana w stylu neoromańskim z kamieni polnych z inicjatywy ks. Jana Cichockiego. W 1911 roku, za czasów ks. dr Bolesława Domańskiego, dobudowano wieżę, a także powstały nowe neobarokowe ołtarze, witraże i organy. Kościół posiada ponadto bogate polichromie z wizerunkami świętych na ścianach i suficie. Zabytkowy wystrój stanowią: rokokowa ambona z II połowy XVIII wieku i barokowa chrzcielnica oraz ludowa rzeźba Chrystusa na krzyżu.

Zbudowany ok. 1500 r. w stylu gotyckim jako kościół jednonawowy, z chórem od strony wschodniej. Przebudowywany od ok. 1652 r. przez Jana Wojciecha Smoguleckiego. Z powodu najazdu Szwedów na Gołańcz, odbudowę przerwano. Wznowiono ją w latach 1695 – 1700 przez Marcina Smoguleckiego, który sprowadził tu Franciszkanów. W 1739 r. w czasie pożaru spaliła się wieża i piętro klasztoru. Ówczesna właścicielka Gołańczy Marianna Malechowska odbudowała wieżę i jednocześnie od strony południowej dobudowała kaplicę Matki Boskiej. W roku 1752  Piotr Raczyński z Białośliwia dobudował drugą kaplicę od strony północnej i tym samym kościół zyskał kształt krzyża. Wyposażenie kościoła i cały detal architektoniczny było barokowe. Teren kościoła i klasztoru okolony był murem z barokową bramą wjazdową, która zachowała się do dnia dzisiejszego. W 1825 r. Niemcy zamknęli klasztor,  a w 1830 r. kościół został przekazany gminie ewangelickiej, w której posiadaniu był do 1945 roku. W podziemiach kościoła pochowana została m.in. pierwsza żona autora słów naszego hymnu narodowego Józefa Wybickiego - Kunegunda Drwęska. W kościele warto zobaczyć barokowy ołtarz główny, ambonę z początku XVIII wieku, a także kamienną płytę nagrobną z 1752 r. z inicjałami Piotra Raczyńskiego i Herbem Nałęczów.

Kościół pod wezwaniem św. Floriana w Wirach został założony prawdopodobnie już w XIII wieku, po sprowadzeniu do Polski relikwii św. Floriana.  Pierwsza wzmianka o drewnianym kościele pochodzi z roku 1510.  W początkach XVII wieku kościół groził upadkiem. Po roku 1663 przeprowadzono naprawę kościoła, a duszpasterstwo powierzono ojcom karmelitom z Poznania. W 1737 r. kościół wirowski runął ze starości. W miejsce zawalonego kościoła w 1748 roku wzniesiono nową, także drewnianą świątynię. Do parafii już wtedy należały Wiry, Łęczyca, Luboń, Żabikowo i Puszczykowo.  Pod koniec XIX wieku na miejscu drewnianego kościoła wybudowano  nowy,  murowany, który przetrwał do obecnych czasów. Pieniądze na budowę pochodziły od Witolda i Jadwigi z Dzieduszyckich Czartoryskich oraz od miejscowych parafian. Budowę kościoła rozpoczęto i ukończono w roku 1900 i w tym samym roku nastąpiła jego konsekracja. Kościół zbudowano w stylu neoromańskim. Jest to świątynia trzynawowa z transeptem na którego ścianach znajdują się dwie ozdobne rozety. We wnętrzu na uwagę zasługują ambona i ołtarz oraz dwa obrazy: Matka Boska Apokaliptyczna oraz św. Agnieszka, których pochodzenie datuje się na XVII wiek. W latach 90. XX wieku w kościele rozpoczyna się remont, następuje całkowita wymiana dachu i wieży, a także wymiana elewacji.  Zostają poddane konserwacji ławki kościelne, a remont obejmuje także plebanię z 1870 roku, która jest najstarszym budynkiem w Wirach. Do roku 2000 w prezbiterium posadowiono nowy ołtarz „soborowy”. Poddano renowacji zabytkowe obrazy i wnętrze kościoła, w tym organy, a następnie ołtarz główny i boczny poświęcony Matce Bożej Częstochowskiej. 

Kościół św. Jana Jerozolimskiego za murami stoi dziś na miejscu dawnego kościoła pod wezwaniem Michała Archanioła, zbudowanego już pod koniec XI w. W 1187 roku kościół wraz z istniejącym tu hospicjum Mieszko III Stary przekazał zakonowi joannitów, którzy zajmowali się pomocą podróżnym. Na przełomie XII i XIII w. zakon ten rozpoczął budowę nowego kościoła, który po licznych przebudowach przetrwał do dziś, będąc jednocześnie jednym z pierwszych kościołów w Polsce zbudowanym z cegły. Kościół św. Jana Jerozolimskiego to konstrukcja dwunawowa, przykryta spadzistym dachem. Od południa do świątyni przylega barokowa kaplica Świętego Krzyża przykryta kopułą z latarnią, natomiast od północy w 1512 roku dobudowano nawę boczną i wieżę. Wejście do kościoła ozdabia romański portal z unikatową lewą kolumną. Wnętrze świątyni ozdabiają natomiast sklepienia gwiaździste oraz krzyżowe.  W prezbiterium na uwagę zasługuje późnogotycki tryptyk z 1520 roku, a w  kaplicy św. Krzyża  barokowy ołtarz z 1737 roku z zabytkowym krucyfiksem. Uzupełnieniem wystroju jest chrzcielnica z 1522 roku, oraz datowany na 1615 rok obraz przedstawiający chrzest w Jordanie.

Początki kościoła w Przemęcie związane są z zakonem cystersów, którzy do pobliskiego Kaszczoru przybyli pod koniec XIII wieku. Następnie zakon przeniósł się do Wielenia Zaobrzańskiego, a w 1409 roku kiedy miasto Przemęt zostało przekazane klasztorowi cystersów, wybudowano pierwszy kościół. W 1651 roku rozpoczęto budowę nowej świątyni. Prace budowlane i wykończeniowe prowadzono do końca XVII wieku. W 1732 roku na wieżach zamontowano hełmy. Dziesięć lat później kościół wraz z klasztorem nawiedził pożar. Świątynię jednak odrestaurowano, ale nie oznaczało to końca pasma nieszczęść. W 1792 roku pod wpływem huraganu zrzucony został hełm południowej wieży, którego nie udało się odbudować przez prawie 200 lat. W 1836 roku świątynię przekształcono w kościół parafialny. Obecny kościół jest trójnawową bazyliką. Prezbiterium wraz z nawą główną przykrywają sklepienia kolebkowe, a nawy boczne sklepienia krzyżowe. Sklepienie żaglaste występuje na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem. Wnętrze kościoła zdobi barokowa dekoracja stiukowa z końca XVII w. oraz pochodzące z tego samego okresu polichromie. Bogate jest również wyposażenie świątyni, które stanowią m.in. ołtarze i ambona, a także stalle, tron opata, ławki i konfesjonały. Jednym z najstarszych zabytków jest gotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z pierwszej połowy XV wieku.

Barokowa rzeźba św. Jana Nepomucena z ok. 1750 roku ustawiona jest na wysokim postumencie, po zewnętrznej stronie muru okalającego cenną XVIII-wieczną cerkiew. Figura została sprowadzona do Szczytów - Dzięciołowa przez ówczesnego właściciela wsi Jana Walentego Węgierskiego. Autorstwo rzeźby przypisywano pierwotnie  Janowi Chryzostomowi Redlerowi, który był artystą pracującym na potrzeby dworu Branickich w Białymstoku, jednak w świetle ostatnich badań wynika, że jej twórcą mógł być wybitny lwowski rzeźbiarz Sebastian Fesinger, na co wskazuje zarówno forma rzeźby jak i wiele detali. Figura wykonana jest z wapienia i uznawana jest za zabytek najwyższej klasy artystycznej. Jest przez to jednym z najcenniejszych zabytków tego typu na podlasiu. Jak podają źródła jest to również najdalej na północ wysunięty przykład dzieła lwowskiej rzeźby rokokowej. Ze względu na zły stan zachowania, figura w 2016 roku została przewieziona do pracowni konserwatorskiej gdzie została poddana renowacji.  W jej trakcie rekonstruowano również brakujące elementy rzeźby czyli prawą dłoń, nos i krzyż z palmą. Inicjatorem i koordynatorem wszystkich działań była Fundacja im. Jana Walentego Węgierskiego.

Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Okrzei ufundowany został przez prababkę Henryka Sienkiewicza - Teresę z Lelewelów Cieciszowską w latach 1790-1793. Kamień węgielny poświęcił oraz konsekracji świątyni dokonał Kazimierz Kasper Cieciszowski, biskup kijowski. Po ukończeniu budowy na wieży kościoła Jan Chryzostom Cieciszowski złożył dokumenty opisujące budowę kościoła na tle wydarzeń historycznych "Późna Potomności", dopisane następnie przez ojca chrzestnego Henryka Sienkiewicza - Adama Cieciszowskiego. W 1843 roku w rodzinnej świątyni ślub wzięli rodzice przyszłego Noblisty - Stefania z Cieciszowskich oraz Józef Sienkiewicz. Dnia 7 maja 1846 roku, dwa dni po urodzeniu, w świątyni ochrzczony został Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz, wybitny pisarz i publicysta, laureat nagrody Nobla. W kryptach kościoła spoczywają pradziadowie, dziadowie i wujostwo Henryka Sienkiewicza. W świątyni na szczególną uwagę zasługują obrazy Franciszka Smuglewicza, Józefa Buchbindera, zabytkowy ołtarz i chrzcielnica, epitafia poświęcone dziadom pisarza oraz tablica upamiętniająca chrzest Henryka Sienkiewicza. W plafonach na sklepieniu kościoła namalowano sceny z powieści "Potop" i "Quo vadis" według autorstwa Jana Molgi. 

Rotunda Św. Prokopa to jedna z najstarszych romańskich świątyń (XII w.), a zarazem największa romańską rotunda w Polsce. Wyjątek europejski stanowi prostokątne prezbiterium z oryginalnym sklepieniem. Od północy przylegają dwie asymetrycznie absydy, a od zachodu cylindryczna wieża. Prawie wszystko z tego kościoła zbudowane jest z ciosów granitowych, z elementami konstrukcyjno-dekoracyjnymi z piaskowca, a cegła jest elementem zastosowanym nieco później. Do 1779 r. świątynia funkcjonowała pw. św. Krzyża. Za czasów wojen napoleońskich od 1812 r. służyła jako spichlerz, następnie jako dzwonnica. Podczas II wojny światowej Niemcy zrobili z kościoła magazyn i wycofując się podłożyli materiały wybuchowe, mury wytrzymały, ale zniszczono kopułę i górne partie wieży. Odbudowa trwała kilka lat po wojnie. Wśród surowego wyposażenia świątyni można zauważyć: tympanom fundacyjny kościoła (kopia), pusty romański grobowiec – przypuszczalnie fundatora, najstarsze w Polsce stacje drogi krzyżowej (1531 r.). W zachodniej części znajduje się empora (biforium), w której zasiadali królowie i dostojnicy. Prawdopodobnie przebywali tam Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagielończyk, Zygmunt Stary i inni. U wejścia do kościoła stoi XII-wieczna romańska kropielnica, w całości wyciosana w jednym kamieniu.

Bazylika Św. Trójcy jest budowlą romańską z przełomu XII/XIII w. - konsekrowana w 1216 r. Świątynia była kilkukrotnie przebudowana: raz w stylu gotyckim, a drugi w barokowym. Fasada kościoła od XVIII w. barokowa, do pewnych wysokości jest jednak zachowany romański kamień, świadczą o tym pozostawione w wielu miejscach nieotynkowane romańskie ciosy. Kościół jest trójnawową bazyliką, wzniesioną na planie krzyża łacińskiego, a prezbiterium zakończone absydą z dwiema kaplicami po bokach. Wśród licznych ołtarzy należy zwrócić szczególną uwagę na relikwiarzowy ołtarz Krzyża Świętego (658 relikwii świętych i męczenników oraz relikwię Krzyża św.), najcenniejszą częścią ołtarza jest ogromny krucyfiks z gotycką figurą Chrystusa Ukrzyżowanego (ok. 1361 r.). Najcenniejszym zabytkiem świątyni są dwie romańskie kolumny z personifikacją cnót i przywar ludzkich. Datowane są one na II połowę XII w. Chociaż mają już ponad 800 lat, to przez ponad 200 lat nikt o nich nie wiedział, gdyż były obmurowane cegłą do 1946 r. Wówczas profesor Zdzisław Kępiński odkrył je w barokowych filarach.

Pierwsze wzmianki o świątyni pochodzą z końca XIII wieku, kiedy to kaplicę przeznaczoną dla trędowatych przejęli augustianie, którzy przybyli do miasta w roku 1284. Według pradawnych przekazów po wylewie Bobru w 1332 roku, gdy na brzegu rzeki został znaleziony drewniany krzyż, księżna Matylda, małżonka Henryka IV zwanego Wiernym, na miejscu kaplicy ufundowała świątynię pod wezwaniem Krzyża Świętego. Krzyż wyrzucony przez rzekę umieszczono w świątyni na ścianie od strony wschodniej, tam gdzie prezbiterium. Na początku XIX wieku kościół zostaje przekształcony na magazyn zbożowy dla wojsk napoleońskich. Obecną formę świątynia zawdzięcza żagańskiej księżnej Dorocie de Talleyrand-Périgord, która w 1849 roku zleciła przebudowę kościoła. Wnętrze kościoła posiada bardzo bogate wyposażenie rzeźbiarsko - stolarskie oraz kowalskie. W kościele mieszczą się również sarkofagi rodziny książęcej: Katarzyny Wilhelminy, Doroty de Talleyrand-Périgord i jej syna Ludwika Napoleona.

Chcąc zwiedzić najstarszy kościół na ziemi żarskiej, należy przyjechać do Biedrzychowic Dolnych. Po przejściu przez wolno stojącą wieżę bramową – dzwonnicę z XV wieku należy wejść na plac kościelny, który jest otoczony murem z 1882 r. Pośrodku placu stoi kościół zbudowany pierwotnie na planie prostokąta z dobudowaną w późniejszych wiekach kruchtą i przedsionkiem. W kościele zauważymy bardzo wyraźne elementy stylu romańskiego, a mianowicie: półkolistą absydę, wąskie okna, ceramiczne rozety widoczne z przedsionka. Kościół zbudowany z kamienia polnego z fragmentami wypełnień przyokiennych cegłą ceramiczną. Fundatorem kościoła był książę Henryk Brodaty. Najtragiczniejszy los dla kościoła przypadł na XX wiek kiedy po uszkodzeniach z czasów II wojny światowej, nie będąc przez wiele lat użytkowanym popadł w ruinę. Odbudowany w latach 1976 – 78 przez mieszkańców wsi, obecnie służy wiernym wyznania rzymskokatolickiego i jest wizytówką naszej miejscowości.

Jakubów, niewielka miejscowość położona na Wzgórzach Dalkowskich niedaleko Głogowa, od wieków kojarzony jest z kultem św. Jakuba Apostoła Starszego oraz z cudownym „Źródłem św. Jakuba” wypływającym z podnóża kościelnego wzgórza. Kościół w Jakubowie zaliczany jest do najstarszych w północnej części Dolnego Śląska. Tradycja utrzymuje, że jego geneza sięga X wieku. Pierwsze pisane świadectwo o tym kościele pochodzi z XIV w. Kościół tworzą trzy bryły o zróżnicowanych wysokościach. Zgrupowanie prostych kubicznych form i wykorzystanie kamienia polnego, nadje świątyni surowy, „starożytny”, gotycki wyraz. Do kościoła wchodzi się przez bramę ceglanej dzwonnicy zbudowanej około 1860 roku w miejscu wcześniejszej drewnianej. Na wieży znajduje się pięćsetletni dzwon z napisem: „O rex glorie veni cum pace Anno MCCCCCVI”. Po lewej stronie bramy znajduje się kaplica grobowa wybudowana w 1752 r. na rzucie kwadratu z czterospadowym dachem z ośmioboczną kamienną latarnią. W roku 2004, przy parafii rzymsko-katolickiej, powstało „Bractwo św. Jakuba Apostoła”. W następnym roku powstał pierwszy – w czasach współczesnych – polski odcinek „Szlaku św. Jakuba” prowadzący z Jakubowa do Zgorzelca i dalej drogami niemieckimi i francuskimi do sanktuarium w Santiago de Compostela. .

Grodowiec to niewielka miejscowość leżąca kilkanaście kilometrów na południe od Głogowa. Wieś jest jedną z najstarszych na ziemi głogowskiej, a jej historia jako miejsca kultu sięga najprawdopodobniej XII wieku. Najstarsza znana nam wzmianka o Grodowcu i kościele pochodzi z dokumentu księcia głogowskiego Henryka III z 1291 r. W czasach księcia Jana II (1453-1504) Grodowiec był ważnym ośrodkiem władzy, zapisując się w historii m.in. zjazdami książąt piastowskich z Legnicy, Wrocławia, Świdnicy i Żagania. Przez wiele stuleci tutejszy kościół i parafia stanowiły ostoję Kościoła katolickiego, symbol jego duchowej siły i „wyspę” katolicyzmu na terenie, na którym w ogromnej większości ludność przyjęła protestantyzm. Kult Matki Bożej i pielgrzymki do grodowieckiego sanktuarium miały miejsce już w XV wieku. Kult maryjny był początkowo związany z obrazem Matki Bożej, który znajdował się w parafialnym kościele. W czasie wojny trzydziestoletniej w nieznanych okolicznościach obraz zaginął. Jego podobizna zachowała się jedynie na starych rycinach i niektórych wotach. Z czasem obraz został zastąpiony figurą Najświętszej Maryi Panny - Służebnicy Pańskiej. Księga cudownych uzdrowień z 1691 roku wymienia 47 cudownych uzdrowień za przyczyną Matki Bożej Grodowieckiej. Okresem największego rozkwitu i rozwoju sanktuarium był wiek XVIII. Wciąż wzrastająca liczba pielgrzymów i rozrastająca się sława cudownego miejsca spowodowały, że zaczęto myśleć o powiększeniu kościoła. W latach 1702-1724 dobudowano dwie nowe nawy boczne, następnie konwikt dla księży emerytów, dom dla organisty, z czasem nową wieżę i zabudowania gospodarcze.

Wyjątkowym zabytkiem na mapie Wschowy jest Lapidarium Rzeźby Nagrobnej. To przykład harmonii kultury i natury, doskonałe miejsce na spacery pośród drzew i zabytkowych pomników upamiętniających znamienitych wschowian i przekazujących zamknięte w symbolicznej ikonografii odwieczne prawdy wiary. Staromiejski Cmentarz Ewangelicki we Wschowie powstał w 1609 r. z inicjatywy sławnego, wschowskiego pastora Valeriusa Herbergera (1562 – 1627), jako typ nowożytnego cmentarza o założeniu „campo santo“ z najstarszą metryką w Polsce. Od 1982 roku opiekunem Lapidarium Rzeźby Nagrobnej jest Muzeum Ziemi Wschowskiej. Na znaczku znajduje się pielgrzymia muszla, ponieważ przez Wschowę biegnie Wielkopolska Droga św. Jakuba. Odcinek ten prowadzi z Gniezna, przez Poznań, do Głogowa, gdzie łączy się ze szlakiem dolnośląskim.

UWAGA !!! - Lapidarium czynne od kwietnia do listopada w godz: wt. 9-16, śr, 10-18, czw., pt., 9-16, sob. 13-17, niedz., 11-18

Kolegiata Matki Bożej Pocieszenia i św. Stanisława Biskupa w Szamotułach została zbudowana w 1 połowie XV wieku z fundacji braci Dorogosta i Wincentego Świdwów-Szamotulskich. W latach 1513-1542 staraniem Łukasza Górki, kolejnego właściciela Szamotuł, dokonano ostatecznej, gruntownej przebudowy. W tej formie kościół dotrwał do naszych czasów i zalicza się go do najokazalszych świątyń Wielkopolski. Szamotulska kolegiata wybudowana została w stylu gotyckim. Jest świątynią trzynawową. W latach 1884-90 kolegiatę przebudowano rozbierając wieżę oraz dobudowując kruchtę od południa. Wnętrze kościoła zdobią liczne zabytki sztuki sakralnej jak późnorenesansowy ołtarz główny z około 1616 r.,na belce tęczowej gotycki krucyfiks z około 1370 r. I wiele innych. Szamotulska świątynia kolegiatą była już w latach 1542-1939 i później od 2000 roku. W dniu 13 maja 2014 roku kolegiata otrzymała tytuł bazyliki mniejszej co uroczyście ogłoszono 20 września tego samego roku.

Budowę kościoła w 1757 roku podjął Stefan Garczyński, dziedzic zbąszyński. Po 20 latach ukończył budowę świątyni Edward Garczyński, brat Stefana. Konsekracja kościoła, której dokonał biskup Ignacy Raczyński, odbyła się w 1796 r. Kościół wyglądał wówczas inaczej niż obecnie, wieże były niższe, nie posiadały charakterystycznych kopuł. Budowniczym kościoła był Jan Handke z Leszna. W 1850 r. kościół strawił pożar. Spłonęły wówczas wieże, stopione zostały dzwony, zapadło się sklepienie. Po pożarze przystąpiono do budowy nowych wież, których kształt barokowy zachował się po dzień dzisiejszy. Pod koniec II wojny światowej kościół uległ poważnemu zniszczeniu. Szczególnie ucierpiała wieża zachodnia. Po wojnie staraniem ks. kan. dr. Jana Ściesińskiego i dzięki ofiarności wiernych kościół został odrestaurowany, w roku 1957 wnętrze otrzymało nową polichromię.

Poznańska Bazylika Archikatedralna, położona na wyspie zwanej Ostrów Tumski  otoczona jest korytem Warty i Cybiny. Pierwszy kościół  katedralny zbudowano w tym miejscu w roku 968, a badania archeologiczne ujawniły, że posiadał on atrium, w którym odkryto tzw. misę chrzcielną i krypty grobowe, identyfikowane jako prawdopodobne groby księcia Mieszka I i króla Bolesława Chrobrego. W latach  1034-1038 w wyniku zniszczenia świątyni powstaje w jej miejscu nowy kościół katedralny murowany z kostki granitowej i wykończony elementami z piaskowca. Katedra ta została następnie w XIII wieku przebudowana, a na przełomie wieku XIV i XV zastąpiona budowlą gotycką. Po pożarze w roku 1772 katedra otrzymała nowy wystrój wnętrza i elewację w stylu neoklasycznym. W tym stanie przetrwała do II wojny światowej. 15 lutego 1945 roku podczas walk o Ostrów Tumski kolejny pożar niszczy katedrę niemal w 65%. Odbudowana po wojnie katedra otrzymuje główne cechy gotyckiej budowli z I połowy XV wieku. Podziemia Katedry Poznańskiej udostępnione są zwiedzającym. Można tam zobaczyć fragmenty katedry preromańskiej i romańskiej, a także relikty grobowców  pierwszych władców Polski. Najstarsza w Polsce katedra jest milenijnym pomnikiem kultury chrześcijańskiej.

Świątynia pw. Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej wzniesiona została w II połowie XVIII wieku z fundacji Rafała Gajewskiego i jego żony Katarzyny, ówczesnych właścicieli miasta. Autorem projektu był prawdopodobnie Antoni Hoene, znany w  Wielkopolsce architekt pochodzenia czeskiego. Kościół farny  to późnobarokowy, trzynawowy budynek o wnętrzach w stylu rokokowym. Klejnotem tej świątyni jest, znajdujący się w ołtarzu głównym, obraz NMP Niepokalanie Poczętej z przełomu XVII/XVIII wieku, ozdobiony srebrną sukienką. Oprócz wizerunku patronki tego kościoła warto zobaczyć, m.in. sklepienia pokryte freskami o tematyce biblijnej, namalowane przez Jakuba Byszkowskiego oraz późnobarokową dzwonnicę z końca XVIII wieku.

Ślady działalności cystersów, do których należy klasztor z kościołem św. Jakuba, opatówka, pomnik św. Jana Nepomucena oraz drewniany kościół św. Walentego, widać w pobliskiej Obrze. Cystersi przybyli do Obry z Łekna w XIII wieku. Wieś pozostała w rękach zakonu aż do czasu kasaty zgromadzenia przez rząd pruski, czyli do 1835 roku. Ich działalność nie tylko religijna, ale także kulturowa i gospodarcza miała znaczący wpływ na powstanie Wolsztyna, a potem nadanie mu kształtu charakterystycznego dla ówczesnego budownictwa miejskiego. W 1926 roku klasztor powierzono Misjonarzom Oblatom Maryi Niepokalanej, którzy przeznaczyli go na Wyższe Seminarium Duchowne. Funkcję taką spełnia po dziś dzień. W Obrze warto odwiedzić również Muzeum Misyjne z oryginalnymi eksponatami ze wszystkich kontynentów oraz pocysterski Skarbiec.  

W 1910 roku Jan Klić, w dowód wdzięczności za uzdrowienie ciężko chorej córki, wybudował postument, we wnętrzu którego umieścił scenę objawienia Matki Bożej św. Bernadecie z Lourdes. Figurę wyrzeźbił z lipowego drewna, a nad grotą zawiesił dzwon, nad którym umieszczona została figura św. Jana Nepomucena. Odtąd miejsce to nazywane jest dzwonnicą św. Jana. Przed powstaniem parafii w Zębowie dzwon ten trzy razy dziennie dzwonił na „Anioł Pański”. Po dzień dzisiejszy, dzwonnica oznajmia śmierć mieszkańców wsi lub obwieszcza ważne momenty dla miejscowej parafii. Na dzwonie odlano napis "Soli Deo Gloria – Maria 1910", co potwierdza datę powstania dzwonnicy. W czasie II wojny światowej Niemcy zrabowali obydwie figury, a dzwon chcieli przetopić na pociski. Dzwon jednak, jako jedyny w okolicy, ocalał dzięki wstawiennictwu miejscowego Niemca Adolfa Poschwalda, który przekonał niemieckiego sołtysa wsi, że dzwon jest bardzo potrzebny do ogłaszania alarmów i pożarów. Podobno dzwon zadzwonił tylko trzy razy, kiedy to samoloty alianckie leciały na bombardowanie Poznania. Po wojnie wiele figur odnaleziono w kościele parafialnym we Lwówku, który służył Niemcom jako magazyn. Nigdy nie odnaleziono figur z dzwonnicy św. Jana. Kilka lat temu w ramach programu „Odnowa wsi Zębowo” dzwonnica została gruntownie wyremontowana (z wyjątkiem opoki dzwonnicy zbudowanej ze skał rudy żelaza, która pozostała nietknięta). Przez lata dzwonnicą opiekowali się społecznie mieszkańcy Zębowa, natomiast od wielu już lat dzwonnicą opiekuje się rodzina Państwa Kaczmarków.