Lista znaczków

Największe i najstarsze polskie planetarium powstało w 1955 roku dla uczczenia pamięci wielkiego astronoma, Mikołaja Kopernika. Zostało wyposażone w aparaturę projekcyjną, umieszczoną pod 23-metrową kopułą stanowiącą ekran sztucznego nieba. Widownia mieści jednocześnie prawie 400 osób. W planetarium, odbywają się popularne prelekcje astronomiczne, lekcje astronomii i geografii, a także inne zajęcia oraz różne spektakle. Obserwatorium astronomiczne jest wyposażone w największa w Polsce lunetę o 30-centymetrowym obiektywie i liczne mniejsze teleskopy. W pogodne dni zwiedzający mogą obserwować Słońce, a po zapadnięciu zmierzchu - ciekawe obiekty nocnego nieba, oglądane nawet w 750-krotnym powiększeniu. Pracującym w planetarium astronomom teleskopy służą do śledzenia planetoid i komet.  Dla uczniów o szczególnym zamiłowaniu do astronomii organizowane są krajowe olimpiady astronomiczne.

Polskie Radio Katowice należy do trzech najstarszych w Polsce rozgłośni radiowych. Rozpoczęło swoją działalność 4 grudnia 1927 roku. Od pierwszych dni swojego działania propagowało polskie słowo i polską kulturę. W grudniu 1927 roku po raz pierwszy przed mikrofonem wystąpił popularny „Karlik z Kocyndra” – Stanisław Ligoń i rozpoczął swoje śląskie „beranie”. Był pierwszym wybitnym śląskim radiowcem, którego działania były podporządkowane walce o polskość Górnego Śląska. W 1937 Radio Katowice jako pierwsze i jedyne w dwudziestoleciu międzywojennym otrzymało nową siedzibę. Piękny i funkcjonalny gmach w stylu modernistycznym, zaprojektowany przez inż. Tadeusza Łobosa był wznoszony z przeznaczeniem dla stacji radiowej. Od marca 2014 roku w siedzibie Radia można zwiedzać, jedyną w Polsce, stałą ekspozycję muzealną poświęcona historii polskiej radiofonii.

Renesansowa wieża kościoła pw. Narodzenia NMP w Żywcu powstała w latach 1582-1585 według projektu włoskiego architekta Jana Ricci. W roku 1585 wieżę podwyższono, dobudowując do jej kamiennej części górną część z cegły. Na początku XVIII w. w wieżę uderzył piorun, co spowodowało pożar wieży i kościoła oraz zawalenie się szczytu wieży z hełmem. Odbudowa wieży rozpoczęła się w 1745 r., ale 31 lat później piorun ponownie zniszczył wieżę, która odbudowano dopiero w 1821 r. Wznosząca się na wysokość 60 m wieża, posiada galerię arkadową, nad którą wznosi się hełm przykryty miedzianym poszyciem. W hełmie mieszczą się dwa dzwony zegarowe połączone z zegarowym mechanizmem znajdującym się poniżej tarasu. W 2019 r. nastąpił gruntowny remont kościelnej wieży, która przystosowano do prowadzenia ruchu turystycznego. Oprócz odświeżenia elewacji wykonano wewnętrzną konstrukcję stalową dźwigającą spiralne schody umożliwiające dotarcie na balkon. Tu również odrestaurowano liczące setki lat piaskowcowe elementy oraz posadzkę zabezpieczając także taras tak, aby bezpiecznie mogli z niego korzystać turyści.

Czupel - 933 m n.p.m. najwyższy szczyt Beskidu Małego w Beskidach Zachodnich, w paśmie Magurki Wilkowickiej. Za najwyższy szczyt został uznany dopiero w latach 70 XX w. za sprawą nowych pomiarów wysokości (do tej pory za najwyższy szczyt uznawano Łamaną Skałę 929 m n.p.m.). Stoki Czupla w większości porośnięte są lasem, jednak ostatnie wiatrołomy i wycinka drzew spowodowała częściowe wylesienie szczytu, co daje możliwość widoku między innymi na jez. Międzybrodzkie, zbiornik na górze Żar (761 m n.p.m.) oraz panoramę na Góry Zasolskie z Łamaną Skałą oraz Leskowcem (922 m n.p.m.) oraz Beskid Żywiecki. Na szczycie znajduje się charakterystyczny kopczyk usypany z kamieni oraz drzewo z zawieszoną na nim kapliczką. Najbliższe schronisko znajduje się na Magurce Wilkowickiej (ZT 28) Przez szczyt Czupla biegną szlaki z Bielska- Białej (niebieski) i Łodygowic (czerwony). Pomiędzy Magurką Wilkowicką, a szczytem Czupla w odległości ok.50 m od szlaku niebieskiego znajduje się otwór jaskini nazywanej Wietrzną Dziurą lub Smoczą Jamą.

Hałda popłuczkowa Kopalni Fryderyk to oddalone o 3 km na południe od tarnogórskiego rynku duże usypisko skały płonnej, odpadu z płuczki rud ołowiu, srebra i cynku. Wysoka na 17 m hałda stanowi pozostałość po zlikwidowanym na początku XX w. zakładzie uzdatniania rudy. Obiekt powstał z nagromadzenia odpadów dolomitowych w okresie największego wydobycia metali, czyli w drugiej połowie XIX wieku. Pod koniec drugiej wojny światowej hałdę włączono do systemu obronnego, czego pozostałością są bunkry strzeleckie. Pełni ona obecnie rolę punktu widokowego i miejsca spotkań lokalnej społeczności. Wejście po wyznaczonych ścieżkach na sam szczyt zajmuje od 5-10 min. W 2017 r. hałda wraz z innymi atrybutami pogórniczymi z Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic została wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Trójstyk granic Polski, Słowacji i Czech znajduje się w miejscowości Jaworzynka w przysiółku Trzycatek w Beskidzie Śląskim. Miejsce zbiegu granic znajduje się w głębokim na 8 metrów i szerokim na 34 metry jarze, dnem którego płynie strumień o nazwie Wawrzaczowy Potok. Ze względu na trudno dostępne położenie miejsca styku granic na dnie potoku tylko zaznaczono ten punkt, natomiast w odległości kilkunastu metrów od niego, na terytorium każdego z krajów umieszczono granitowe obeliski z nazwą i herbem kraju. Same obeliski mają po 215 cm wysokości, a każdy z nich waży ok. 800 kg. Wyznaczają one wierzchołki trójkąta równoramiennego, na planie którego posadowiony jest okrąg wyznaczający w swoim środku punkt styku granic. Trójstyk w Jaworzynce powstał w 1993 roku po rozpadzie Czechosłowacji. Dwa lata później pojawiły się w tym miejscu pierwsze dwa granitowe obeliski, a następnie dołączył do nich także ten po słowackiej stronie trójstyku. Lokalną ciekawostkę stanowi także przepływający dnem wąwozu strumień, który w zależności od państwa na terenie którego przepływa nosi nazwę Wawrzaczowy Potok (PL), Kubankowski Potok (CZ) lub Potok Gorylów  (SK).

„Cis Donnersmarcka” jest jednym z najsławniejszych drzew województwa śląskiego. Rośnie w lesie, w mocno przerzedzonym drzewostanie sosnowo-świerkowym. Ma pojedynczy, prosty pień i regularną, dobrze rozwiniętą koronę. Najwyższy wierzchołek jest martwy, natomiast na wysokości około 6 m, drzewo wykształciło dwa dodatkowe wierzchołki. Obecnie jego obwód wynosi ok. 214 cm przy wysokości 16 m. Cis Donnersmarcka znany był już niemieckim botanikom na przełomie XIX i XX w, lecz do końca minionego stulecia pozostawał drzewem nieznanym. Wyrósł ok. 500 lat temu pośród rozległej i przepastnej Puszczy Śląskiej. Na wniosek właściciela świerklanieckich lasów – księcia  Donnersmarcka, względem drzewa podjęto zabiegi ochronne. Ponownie takie zabiegi wykonano w 2021 roku i wtedy też Miasto Kalety utworzyło wokół Cisa Donnersmarcka ścieżkę edukacyjną w formie drewnianej kładki wraz z oznakowaniem.

UWAGA. Znaczek turystyczny w Kaletach dostępny jest sezonowo w różnych punktach sprzedaży. Od kwietnia do września znaczki dostępne są w Centrum Informacji Turystucznej, a od października do marca w Miejskiej Bibliotece Publicznej.

Baszta w Raciborzu została wybudowana po pożarze miasta około 1574 roku. Usytuowana była w ciągu murów obronnych. Prawdopodobnie pierwotnie baszta miała tylko trzy ściany i była otwarta od strony miasta. Zbudowana została na planie prostokąta, w trzech czwartych wysokości przecięta była silnie profilowanym gzymsem, ponad którym znajdowały się strzelnice. Pierwotnie budowla oprócz dawania schronienia obrońcom pełniła także rolę więzienia. W XVII wieku mieli być w niej więzieni mistrzowie masarscy, których oskarżono o zawyżanie cen. Obecnie budowla posiada cztery ściany, a w ich narożach cztery kwadratowe wieżyczki. Do baszty przylega fragment murów miejskich.

Pierwsze muzeum miejskie w Mysłowicach powstało w dwudziestoleciu międzywojennym. Po II wojnie światowej idea reaktywacji muzeum powróciła za sprawą społeczników z Towarzystwa Miłośników Mysłowic. W 1983 r. utworzono Dział Historii Miasta w Muzeum Pożarnictwa. 1 stycznia 2006 r. powstało Muzeum Miasta Mysłowice. Placówka gromadzi eksponaty dotyczące historii, kultury i sztuki miasta i regionu. Najcenniejszym eksponatem jest zegar strefowy, wyprodukowany ok. 1876 r. w fabryce Gustava Beckera w Świebodzicach (daw. Freiburg in Schlesien). Pierwszym właścicielem zegara był Siegfried Weiss, który prowadził zakład zegarmistrzowski przy ul. Grunwaldzkiej 2 (daw. Plesserstrasse). W latach 20. XX w. odkupił go Konrad Garczarzyk. W 1945 r. zegar, przejęły władze miejskie i przekazały pod opiekę Wacławowi Budzińskiemu. W 1962 r. zegar trafił do Planetarium Śląskiego w Chorzowie, a od 2008 r. znajduje się na ekspozycji w muzeum.

W 1894 r. powstała Stacja Rejestracyjna w Mysłowicach. Działała na rzecz towarzystw okrętowych. Prowadził ją Max Weichmann, spedytor i agent emigracyjny. Zadaniem stacji było przejmowanie emigrantów z Austrii, Galicji i Węgier – udających się do Ameryki – ich rejestracja, przeprowadzanie badań lekarskich, wydanie stosownych dokumentów. Następnie, transport pociągami do portów w Hamburgu, Bremie, Antwerpii, Rotterdamie. Początkowo stacja mieściła się w zabudowaniach kolejowych. W 1900 r. przeniesiono siedzibę stacji do kamienicy przy obecnej ul. Powstańców 23. W 1908 r. połączono ją przewiązką z dworcem kolejowym. Łącznik – wykonany w stylu modernistycznym – przykryto mansardowym dachem, z neobarokowym hełmem. Tą drogą przeprowadzano emigrantów. Wybuch I wojny światowej zakończył działalność stacji. W latach 1894-1914 poprzez Mysłowice wyjechało z Europy około 1,5 mln osób.

Jedna z najbardziej charakterystycznych budowli sakralnych w Mysłowicach. Jej historia sięga XVIII w., a jej lokalizacja była zmieniana aż trzykrotnie. Pierwotnie była to mała, murowana kaplica ufundowana w 1745 roku przez Jarlików pochodzących z Niwki, w podziękowaniu za zwolnienie ich przodka z odrabiania pańszczyzny. Bezpośrednią przyczyną powstania kaplicy był wydany zakaz przez króla Fryderyka II urządzania pielgrzymek i procesji do zagranicznych miejscowości. Takową granicę należało przekroczyć by udać się do kaplicy św. Jana Nepomucena stojącej niegdyś na moście do Modrzejowa. Postanowiono więc wybudować nieopodal nową kaplicę, ale już po stronie Mysłowic. Rozwój miasta, a co za tym idzie budowa nowego, masywniejszego mostu nad Przemszą, na którego wylocie stała kaplica Jarlików doprowadził do rozbiórki kaplicy w 1927 roku i jej odtworzenia w kształcie i wyglądzie znanym nam do dnia dzisiejszego. Powstała w 1928 roku, a 3 maja 1929 roku uroczyście została poświęcona przez ks. prałata Bromboszcza. Koleje losu kaplicy powtórzyły się pod koniec XX w. kiedy to przystąpiono do prac kończących budowę nowego mostu nad Czarną Przemszą o zdecydowanie większej nośności. I tym razem na drodze stanęła kaplica. Po raz drugi postanowiono kaplice rozebrać i postawić w nowym miejscu jej replikę. Poświęcona w 2000 roku, stoi po dziś dzień przy ulicy Grunwaldzkiej, nieopodal Placu Wolności.

Kościół św. Doroty znajduje się na szczycie wzgórza o tej samej nazwie (382 m n.p.m.) w będzińskiej dzielnicy Grodziec. Wśród lokalnych mieszkańców wzgórze popularnie nazwane zostało „Dorotką”. Kościół zbudowany został w 1635 r. z inicjatywy ks. Wojciecha Lipnickiego, fundatorką była ksieni zakonu norbertanek krakowskiego Zwierzyńca Dorota Kącka. Przez wieki miejsce to było celem pielgrzymek Śląska i Zagłębia . Wielokrotnie zniszczony, odbudowany ostatecznie w 1946 r. , w 1985 r. do kościoła ufundowano obrazy przedstawiające sceny z życia św. Doroty. Wnętrze możliwe do zwiedzenia podczas nabożeństwa 6- go każdego miesiąca o godz. 15:00. Obecnie przez Wzgórze Świętej Doroty biegnie szlak czerwony - Szlak Husarii Polskiej oraz Droga św. Jakuba – Via Regia. Ze wzgórza rozciąga się rozległy widok na całe Zagłębie Dąbrowskie oraz znaczną część GOP, przy dobrej widoczności na pasma Beskidów, a przy odrobinie szczęścia także na Tatry i Jeseniki. Uważni obserwatorzy mogą dostrzec również ruiny Zamku w Ogrodzieńcu. W dniu 22.10.2011 r. w progu kościoła wmurowana została kapsuła czasu. Wzgórze stanowi jeden z obszarów chronionego krajobrazu, zalesione, częściowo zabudowane. Ze wzgórzem związana jest historia Grodźca.

Zamek Mirów został zbudowany w czasach Kazimierza Wielkiego około połowy XIV w. Początkowo warownię tworzyła kamienna strażnica podległa pod pobliski Zamek Bobolice, która wraz z nim wchodziła w skład systemu obronnego znanego dziś jako „Orle Gniazda”. Strażnicę bardzo szybko rozbudowano do rozmiarów zamku. Pod koniec XIV wieku Zamek Mirów stał się własnością Krystyna z Koziegłów, z czasem przechodząc w ręce kolejnych rycerskich rodów. zamek bardzo ucierpiał podczas „potopu szwedzkiego” kiedy zniszczono znaczną część murów. Mimo podjętych przez właścicieli prac remontowych powoli popadał w ruinę. Obecnie nie jest możliwe zwiedzanie wnętrza zamku, który ze względu na zagrożenie jakie stwarza dla turystów, musiał zostać ogrodzony. Docelowo Zamek Mirów zostanie udostępniony dla ruchu turystycznego.

Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu to ogród botaniczny o charakterze naturalnego lasu. Utworzony został w 2000 r. na powierzchni 162 ha wcześniejszego lasu miejskiego Obora. Największą atrakcją jest kolekcja „Zaczarowany Ogród” z zimozielonym labiryntem w kształcie kwiatu i licznymi nasadzeniami, którą można podziwiać z usytuowanej nad nią platformy widokowej. Na terenie Arboretum znajdują się również: ścieżka edukacyjna „Zielona Klasa”, „Pożyteczne Grządki” z kolekcją roślin miododajnych, mini-zoo, ścieżka zdrowia, dwa dendrofony oraz średniowieczne cmentarzysko ciałopalne. W części leśnej największą wartością jest zachowany w swej niezmienionej ręką człowieka postaci las. Naturalne stanowiska ma tu 11 gatunków roślin objętych ochroną prawną, można tu również obserwować ptaki i słuchać ich śpiewu oraz spotkać typowe zwierzęta leśne.

Wieża ciśnień w Będzinie-Grodźcu została zbudowana około 1902 r. na terenie dawnej kopalni „Grodziec II” na potrzeby Grodzieckiego Towarzystwa Kopalń Węgla i Zakładów Przemysłowych. Jest to obiekt unikatowy ze względu na jego konstrukcję, wykonany został w całości ze stali łączonej przy pomocy wyłącznie nitów. Wieża ma kształt wąskiej kolumny, na szczycie której został umieszczony zbiornik wodny o pojemności ok.100 m3. Wysokość całej wieży wynosi ok. 27 m. Jej zadaniem było zapewnienie stabilnego ciśnienia w sieci wodociągowej. Pełniła ona również funkcje zbiornika przeciwpożarowego. W związku z rozwojem infrastruktury technicznej na terenie miasta, wieża została wyłączona pod koniec XX wieku z użytkowania. Dzięki zaangażowaniu i wytrwałości Pana Rafała Lipińskiego – architekta z Będzina, społecznika i popularyzatora tematu wieży w środowisku regionalnym - w latach 2018-2020 przeprowadzono rewitalizację samej wieży oraz otaczającego jej terenu. Naprawiono i zabezpieczono konstrukcję wieży przed korozją, wzmocniono jej fundamenty, odtworzono dach i cały obiekt pomalowano. Urządzono także teren wokół wieży, a cały obiekt podświetlono.

Dział Kultury Dawnej jest instytucją paramuzealną działającą przy Miejskim Ośrodku Kultury w Sławkowie. Znajduje się w kamienicy wybudowanej w roku 1870 przez rodzinę Piekoszewskich, a następnie, od roku 1874 należącej do rodziny Kuców. Pierwotnie znajdował się tutaj sklep kolonialny oraz pomieszczenia mieszkalne. Dawne pomieszczenia użytkowe zostały zaadaptowane na sale wystawowe w których prezentowanych jest 7 tematycznych ekspozycji stałych poświęconych historii miasta: „Początki Sławkowa w świetle badań archeologicznych”, „Sławkowskie górnictwo, rzemiosło i handel”, „W lamusie Zygmunta Glogera” (wystawa etnograficzna), „Historia sławkowskich Żydów”,  „Republika Sławkowska 1905 roku”, „Przez Sławków do niepodległej Polski”, „Sławków w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945”.  W tym samym budynku działa również Galeria Sztuki oraz Punkt Informacji Turystycznej. 

Ruiny sławkowskiego zamku znajdują się na wschodnim stoku wzgórza miejskiego, opadającego w stronę rzeki Białej Przemszy. Zamek, tak jak i miasto, stanowił prywatną własność biskupów krakowskich. Został wybudowany w ostatnim ćwierćwieczu XIII wieku.  Według pierwotnego założenia miał to być obiekt o nowatorskiej konstrukcji i ogromnej jak na owe czasy powierzchni - około 9 tyś. metrów kwadratowych. Niestety tej koncepcji nie udało się zrealizować. Ostatecznie niedokończone mury obwodowe rozebrano, a jedną z półbaszt przekształcono na wieżę mieszkalno obronną, która była w swoich dziejach jeszcze kilkukrotnie przebudowywana. Zamek funkcjonował do wieku XVI włącznie, następnie popadł w ruinę i został rozebrany w I poł. wieku XVIII-go. W latach 80-tych i 90-tych ubiegłego stulecia przeprowadzono badania archeologiczne, które doprowadziły do odsłonięcia jego reliktów. Dzięki temu możemy dzisiaj zobaczyć zachowaną najniższą kondygnację wieży mieszkalno – obronnej, pozostałości klatki schodowej oraz budynku bramnego, a także wał i dookolną fosę.

Czeladź – miasto i gmina w południowo-zachodniej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie będzińskim, położona w Zagłębiu Dąbrowskim, nad rzeką Brynicą, w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Jest najstarszym miastem powiatu będzińskiego oraz całego Zagłębia Dąbrowskiego, prawa miejskie otrzymało w XIII w.

Prywatny dom modlitwy założony na początku XX wieku z inicjatywy majętnego kupca będzińskiego Chila Wienera w jego kamienicy, nazywanej kiedyś potocznie „Małym Będzinem” – obecnie ul. Potockiego 3. Nazwa pochodzi od ruchu „Mizrachi” (z hebr. Wschodni) – ortodoksyjnego odłamu syjonizmu. O związkach z ruchem syjonistycznym świadczy również malarska dekoracja ścienna. Program ikonograficzny malowideł skupia się wokół trzech wątków tematycznych: pejzażowych widoków Ziemi Świętej, symboli 12 plemion Izraela oraz znaków zodiaku. Polichromie przedstawiają miejsca i symbole szczególnie ważne dla judaizmu i syjonizmu, m.in. ul. Herzla w Tel Awiwie, uliczkę w Jaffie, grób Absaloma, grób Racheli, lampkę chanukową i menorę. Dom modlitwy Mizrachi jest jednym z siedmiu w Polsce, w którym zachował się prawie pełny cykl znaków zodiaku. Po II wojnie światowej urządzono w tym miejscu piwnicę. Polichromie zostały odkryte w 2004 r. dzięki wspomnieniom dawnych, żydowskich mieszkańców miasta. W latach 2010 – 2011 przeprowadzono renowację, która na nowo przywróciła blask pomieszczeniu. Polichromie zostały nagrodzone w konkursie na najlepszą modernizacje 2011 r. w kategorii obiektów sakralnych. Od kwietnia 2012 r. obiekt jest pod opieką Muzeum Zagłębia w Będzinie.

Historia podziemi pod Wzgórzem Zamkowym w Będzinie przez wiele lat otoczona była tajemnicą. Podejrzewano, że mógł to być schron amunicyjny, ośrodek produkcji pocisków V1 i V2, tajna nazistowska fabryka niewiadomego przeznaczenia … Wśród rozmaitych przypuszczeń pojawiała się hipoteza o budowanym tu za czasów okupacji schronie przeciwlotniczym dla niemieckiej ludności miasta. Wydają się to potwierdzać odnalezione w 2010 r. archiwalne zdjęcia z uroczystości zakończenia jednego z etapów prac - z sierpnia 1944 roku. Przy budowie pracowali robotnicy przymusowi - Polacy i prawdopodobnie także Żydzi. Budowa podziemnych korytarzy została przerwana 27 stycznia 1945 roku, kiedy to na teren Będzina wkroczyły oddziały wojsk sowieckich. W podziemnych tunelach do dnia dzisiejszego pozostało kilka przedmiotów i śladów z czasów budowy - tzw. „świadków historii": żelazna siekierka ukryta w jednej z ścian, zapas cementu w oryginalnych, papierowych workach z 1944 r., wagonik do wywozu urobku czy wydrapany na ścianie napis: „SL 1944”. Od sierpnia 2013 r. użytkownikiem podziemi jest Muzeum Zagłębia w Będzinie. 13 grudnia 2013 r. zostały po raz pierwszy udostępnione zwiedzającym. W kilku miejscach na terenie podziemi widoczne są szczeliny Uskoku Będzińskiego powstałego na skutek przesunięcia płyt tektonicznych. W nieudostępnionej dla zwiedzających części znajduje się hibernakulum dla nietoperzy.

Trzy Kopce Wiślańskie (810 m n.p.m.) dawniej znane jako Malinka – szczyt w paśmie Równicy w Beskidzie Śląskim. Nazwa góry pochodzi od jej położenia na styku granic administracyjnych trzech miejscowości czyli Ustronia, Brennej i Wisły. Niegdyś by oznaczyć w terenie przebieg granic administracyjnych zaznaczano granice bądź to zakosami na korze drzew, bądź właśnie kopcami układanymi z kamieni. Przymiotnik "Wiślańskie" dodano w celu odróżnienia góry od innych Trzech Kopców znajdujących się w niedalekiej okolicy. Ze szczytu Trzech Kopców Wiślańskich rozpościera się widok m.in. na Skrzyczne (1257 m n.p.m.) , Kotarz (974 m n.p.m.) , Grabową (905 m n.p.m.), Orłową (813 m n.p.m.), Równicę (884 m n.p.m.) czy Czantorię (995 m n.p.m.). Na północnym zboczu góry znajduje się prywatne schronisko górskie „Telesforówka” oferujące miejsca noclegowe i bufet.

Barokowo - klasycystyczny Pałac Mieroszewskich w Będzinie jest typową XVIII - wieczną siedzibą szlachecką wzorowaną na pałacach francuskich. Wzniesiono go po 1702 roku jako symbol pozycji i rangi rodu Mieroszewskich w Księstwie Siewierskim. Budowniczym pałacu był Kazimierz Mieroszewski - tytularny chorąży ks. siewierskiego, starosta siewierski i podstoli czernichowski. W ciągu wieków pałac był upiększany i rozbudowywany - stąd niejednolity charakter stylowy Na uwagę zasługuje wystrój wnętrz, przede wszystkim bogata XVIII - wieczna świecka polichromia w salonach reprezentacyjnych pierwszego piętra. Malowidła ścienne przedstawiają postacie wodzów antycznych w iluzjonistycznej architekturze, sceny polowań rozgrywające się w romantycznym pejzażu, medaliony portretowe i sceny turniejowe. Od 1983 r. pałac jest siedzibą Muzeum Zagłębia w Będzinie. Zbiory obejmują obiekty archeologiczne, pochodzące z badań prowadzonych na terenie Będzina (z wczesnośredniowiecznego grodziska na Wzgórzu Zamkowym) i Zagłębia, zbiory sztuki oraz zabytki etnograficzne ilustrujące kulturę wsi zagłębiowskiej. W Muzeum organizowane są też różnotematyczne wystawy czasowe, koncerty kameralne, lekcje muzealne.

Zamek będziński położony na wysokiej skarpie na lewym brzegu Czarnej Przemszy stanowi przykład budownictwa obronnego z połowy XIV w. Był ważnym ogniwem systemu obronnego zachodniej granicy Polski przed najazdami od strony Śląska i Czech. Czuwał też nad bezpieczeństwem wodnych i lądowych dróg handlowych m.in. traktu handlowego ze Śląska do Krakowa. Zamek odnotowany jest w dokumentach od 1349 r., kiedy to wymieniono Wiernka - burgrabiego będzińskiego. Wspominają o nim Jan z Czarnkowa i Jan Długosz w spisie warownych budowli wzniesionych przez Kazimierza Wielkiego. Pierwotne założenie stanowiła wolnostojąca cylindryczna wieża ostatecznej obrony, zbudowana z miejscowego kamienia w drugiej połowie XIII w. W połowie XIV w. wzniesiono wieżę czworoboczną, do której nieco później dobudowano budynek mieszkalny. Całość otoczona została dwoma obwodami murów kamiennych rozdzielonych międzymurzem. Do zamku górnego od zachodu przylegało podzamcze. Architektura zamku - tworząca zwartą bryłę gotyckiej zabudowy - podporządkowana była funkcji obronnej. W 1834 r. zamek został przebudowany wg projektu F.M. Lanci’ego, który wprowadził elementy pseudogotyckiej architektury romantycznej, a od 1956 r. odbudowany zamek będziński jest siedzibą Muzeum Zagłębia w Będzinie. Zbiory eksponowane na zamku obejmują kolekcję dawnej broni oraz pamiątki historyczne dokumentujące dzieje miasta.

Dom Zdrojowy w Jastrzębiu-Zdroju został wybudowany w 1862 roku. Obiekt ten wzniesiony został przez Feliksa von Königsdorffa  w stylu szwajcarskim w oparciu o konstrukcję szkieletową. We wnętrzu mieściły się dawniej kabiny kuracyjne, a także kawiarnia z salą taneczną i kasyno. W Domu Zdrojowym można też było napić się solanki leczniczej. W 1994 roku uzdrowisko zakończyło w tym miejscu swoją działalność, a obiekt przekazano Miejskiemu Ośrodkowi Kultury. W roku 1998 budynek poddano gruntownej modernizacji. Odtworzono m.in. ganek frontowy i charakterystyczną elewację. Obecnie w miejscu tym mieści się kawiarnia oraz Miejski Ośrodek Kultury skupiający wokół siebie liczne kluby i stowarzyszenia, organizujący różnorodne imprezy kulturalne, festiwale, prelekcje czy warsztaty. Budynek znajduje się niemal w centrum malowniczego Parku Zdrojowym o powierzchni blisko 18 hektarów, w którym znaleźć można wiele interesujących gatunków roślin.

Centrum Kultury i Sztuki „Dwór Kossaków” w Górkach Wielkich to nowoczesny obiekt w zabytkowych ruinach dworu Kossaków. W latach 1922-1939 we dworze mieszkali Anna i Tadeusz Kossak wraz z córką Zofią i jej rodziną. Przepiękne okolice i rosnąca sława pisarki Zofii Kossak (Szczuckiej-Szatkowskiej) przyciągały do Górek znanych pisarzy i twórców. Bywali tu m.in.: Jan Parandowski, Maria Dąbrowska, Melchior Wańkowicz, Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), którego żona Jadwiga Unrużanka była kuzynką Zofii, Jan Sztaudynger, Czesław Kuryatto, Karol Kossak, Wojciech Kossak z córkami Marią Pawlikowską-Jasnorzewską i Magdaleną Samozwaniec. W 1939 roku rodzina Kossaków opuściła dom. Po zakończeniu działań wojennych, pod nieobecność właścicieli, dwór spłonął. W 2010 roku dzięki staraniom Fundacji im. Zofii Kossak zabytkowe ruiny dworu zaadaptowano na Centrum Kultury i Sztuki, gdzie stałą ekspozycję stanowią wielkoformatowe wydruki, fototapety i eksponaty nawiązujące do życia i twórczości pisarki oraz jej rodziny. Całość uzupełniają multimedialne urządzenia oraz nagrania wypowiedzi Zofii Kossak oraz jej córki Anny Szatkowskiej. Dodatkowo prowadzona regularnie działalność kulturalna stwarza sprzyjający klimat do wymiany kultur, edukacji i dialogu.