Lista znaczków

Pod dworcem kolejowym w Szczecinie jak również w przydworcowej skarpie znajduje się schron z okresu II wojny światowej. Zbudowali go Niemcy wykorzystując osiemnastowieczne fortyfikacje podziemne, a ukończyli w 1941 roku. Schron schodzi pod ziemię na głębokość pięciu kondygnacji. Tworzą go żelbetowe ściany i stropy niemal trzymetrowej grubości. Ogólna powierzchnia schronu to blisko 3 tys. metrów kwadratowych. Do końca wojny schron służył do ochrony ludności cywilnej miasta. Po wojnie i przekazaniu Szczecina Polsce, schron przebudowano na schron przeciwatomowy, mogący pomieścić nawet 5 tys. osób. Do lat 90. XX wieku odbywały się w nim ćwiczenia obrony cywilnej. W 2014 roku podziemia stały się scenografią do filmu „Wielka ucieczka na północ” ukazującego dalsze losy bohaterów filmu „Wielka ucieczka” z 1963 roku. Obecnie podziemny schron funkcjonuje jako obiekt turystyczny mieszczący  „Podziemne Trasy Szczecina”. Na dwóch udostępnionych trasach przedstawiono m.in. historię miasta podczas II wojny światowej i w czasach PRL-u, dzieje szczecińskich fortyfikacji jak również eksponaty związane z systemem schronów i obroną cywilną. W 2008 roku obiekt otrzymał tytuł „Turystycznego Produktu Polski”  Polskiej Organizacji Turystycznej.

Badania opłacalności wydobycia soli na tym terenie prowadzone były już przed II wojną światową, przez profesora Edwarda Janczewskiego. Próbne wiercenia wykonano podczas wojny i zaraz po niej, co potwierdziło, że w okolicach Kłodawy pokłady soli są na tyle duże, by opłacała się ich eksploatacja. Ten największy wysad na Niżu Polskim miał 26 km długości, a szerokość w największym miejscu dochodziła do 2 km. Eksploatację soli rozpoczęto w roku 1956. Przy kopalni czynna jest Kłodawska Podziemna Trasa Turystyczna. Turyści mogą tu wysłuchać ciekawych prelekcji na temat wydobycia soli oraz przeżyć zjazd windą, z prędkością 6 m/s. Prędkość ta jest przede wszystkim podyktowana głębokością na jaką winda sprowadza turystów - ponieważ jest to najgłębsza na świecie podziemna trasa turystyczna, sięgająca aż 600 m wgłąb ziemi. Oglądanie na takiej głębokości wyeksploatowanych komór solnych, maszyn górniczych, wizyta w kaplicy św. Kingi, czy sali widowiskowej mieszczącej 500 osób robi wrażenie na najbardziej wytrawnych turystach.

Podziemna Trasa Turystyczna w Sandomierzu to udostępniona do zwiedzania część kilkukondygnacyjnych komór i chodników znajdujących się pod Starym Miastem. Ich powstaniu sprzyjała zalegająca na tym terenie gruba warstwa lessu. Drążone w tym podłożu skalnym korytarze pełniły w minionych wiekach rolę składów kupieckich, w których przechowywano głównie sól oraz śledzie. Korytarze te służyły także jako schronienie w niebezpiecznych sytuacjach. Zapotrzebowanie na podziemne magazyny było ogromne, a to spowodowało, że osiągały one coraz większe rozmiary, dochodząc nawet  do 15 metrów głębokości.  Wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej znajduje się na dziedzińcu Kamienicy Oleśnickich (Rynek 10, wejście od ulicy Oleśnickiego).

Pod powierzchnią Opatowa rozciągają się labirynty Podziemnej Trasy Turystycznej, która powstała z połączenia licznych, wykonanych w skale lessowej, piwnic kupieckich. Najstarsze jej elementy, datowane są na XV wiek. Obecnie długość zwiedzanej trasy wynosi około 500 metrów i składa się z trzech poziomów. Najniżej położona piwnica sięga 14,5 metra w głąb ziemi. W podziemiach panuje stała temperatura, między 8 - 12 stopni Celsjusza. Sama trasa, czyli ponad dwadzieścia komór, została udostępniona do zwiedzania w 1984 roku. W piwnicach urządzono szereg ekspozycji tematycznych, związanych z Opatowem i najbliższą okolicą, gdzie posłuchać można m.in. o historii miasta, a ta wybrzmiewająca z podziemnej perspektywy brzmi niesamowicie, jak chociażby o pewnym Zakonie Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona zwanych Templariuszami, którzy mieli przybyć do Opatowa razem z Henrykiem Sandomierskim po jednej z wypraw krzyżowych.

Jaskinia „Raj” to jedna z najbardziej znanych atrakcji Gór Świętokrzyskich. Jest jedną z najpiękniejszych jaskiń krasowych w naszym kraju, zachwycając różnorodnością oraz bogactwem kalcytowych form naciekowych. Jaskinia uznana została za rezerwat przyrody. To tutaj znajdują się unikatowe w światowej skali skupiska stalaktytów, a cała jaskinia stanowi ponadto za niezwykle ciekawe stanowisko archeologiczne. Jaskinię „Raj” dla ruchu turystycznego udostępniono w 1972 roku. Jej zwiedzanie możliwe jest wyłącznie pod opieką przewodnika. Długość trasy turystycznej wynosi 180 metrów. Rozpoczyna się ona w pawilonie ekspozycyjnym, gdzie turysta wprowadzany jest w tematykę krasu. Ponadto może tu poznać narzędzia człowieka neandertalskiego zamieszkującego jaskinię oraz szczątki prehistorycznych zwierząt. Następnie poprzez śluzę zabezpieczającą mikroklimat jaskini trafia się do właściwej jaskini gdzie oprócz Komory Złomisk możemy podziwiać kolumny naciekowe w Sali Kolumnowej czy gromady stalaktytów w Sali Stalaktytowej. Cała trasa turystyczna jest oświetlona przez co jej zwiedzanie należy do bardzo komfortowych. 

Na skraju Repeckiego Parku, w zalesionej dolinie Dramy na terenie gminy Zbrosławice znajdują się wrota do podziemnego świata. Portal Wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk znany jest pod potoczną nazwą Brama Gwarków. Budowla powstała w 1834 r. z bloków piaskowca. Nadano jej kształt neoklasycznego portalu. Ostrołukowe pole nad bramą, czyli tzw. tympanon wypełniono napisem z nazwą TIEFE FRIEDRICH STOLLN. Niżej wykuto datę rozpoczęcia budowy – 1821, zaś w spojeniu łuku otworu portalu skrzyżowane trzonkami perlik i żelazko. Od wyglądu ważniejsza jest jednak funkcja. Pracujące w pruskich podziemiach pierwsze maszyny parowe nie nadążały z odwadnianiem. Postanowiono więc wydrążyć podziemny system. To właśnie w tym miejscu wody sztolniowe opuszczają podziemia i poprzez tzw. roznos (sztuczne koryto) wpływają kilkaset metrów dalej do rzeki Dramy. W 2017 r. obiekt wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Odrestaurowana w 2020 r. brama jest także metą wędrówki czerwonym szlakiem.

Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu to kompleks turystyczny obejmujący część założonej w 1791 roku Kopalni „Królowa Luiza” oraz Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną. Kompleks ten obejmuje także zabytkową łaźnię łańcuszkową, a zwiedzający mogą ponadto zobaczyć wyciągową maszynę parową, salę sprężarek czy akumulatorownię. To co jednak najważniejsze to podziemna trasa turystyczna wiodąca od szybu „Carnall” i prowadząca aż do szybu „Wilhelmina”. Trasa ma około 1,5 kilometra długości. Jest jedyną taką trasą turystyczną w Europie i swoistą podróżą w czasie, prezentując losy największej ze śląskich kopalń oraz rozwój górnictwa na przestrzeni ostatnich dwustu lat. Obejmuje chodniki z różnymi rodzajami obudów, mijanki dla łodzi, a także miejsca dawnych portów czy chodnik wykuty w węglu. To miejsce, w którym poznamy historię górnictwa, ale też trud wiążący się z tą pracą. Obecnie kompleks tworzy jeden z najważniejszych elementów śląskiego dziedzictwa przemysłowego.

Szyb „Maciej” w Zabrzu to zespół obiektów i urządzeń dawnej kopalni Concordia. Początki wydobycia węgla w tym miejscu sięgają połowy XIX wieku kiedy to rozpoczęto eksploatację złoża. Wydrążony na głębokość niemal 200 metrów szyb spełniał głównie rolę szybu wentylacyjnego i odwadniającego. Obecna zabudowa szybu powstała w latach 20. XX wieku. Po II wojnie światowej obiekt ten wchodził w skład kolejnych kopalni m.in. „Ludwik”, „Rokitnica” oraz „Pstrowski”. Złoża węgla wyczerpały się w 1992 roku i wtedy zapadła decyzja o likwidacji całego rejonu Szybu „Maciej”. Ostatecznie jednak szyb przekształcono w głębinowe ujęcie wody. Zespół zabudowań wpisany został do rejestru zabytków, odrestaurowany i przystosowany do celów turystycznych. Największą atrakcją Szybu „Maciej” jest kompleks dawnej zabudowy, ze stalową wieżą wyciągową, na szczycie której znajduje się punkt widokowy. W maszynowni z kolei znajduje się elektryczna, dwubębnowa maszyna wyciągowa, a podobnych elementów wyposażenia w całym obiekcie można znaleźć znacznie więcej. W 2005 roku Szyb „Maciej” znalazł się na Szlaku Zabytków Techniki łącząc historię z nowoczesnością urozmaiconą ekspozycją muzealną. Śląskie obyczaje i tradycje wzbogacają działające na terenie obiektu bistro oraz restauracja serwująca charakterystyczne dla tego regionu dania.

Historia podziemi pod Wzgórzem Zamkowym w Będzinie przez wiele lat otoczona była tajemnicą. Podejrzewano, że mógł to być schron amunicyjny, ośrodek produkcji pocisków V1 i V2, tajna nazistowska fabryka niewiadomego przeznaczenia … Wśród rozmaitych przypuszczeń pojawiała się hipoteza o budowanym tu za czasów okupacji schronie przeciwlotniczym dla niemieckiej ludności miasta. Wydają się to potwierdzać odnalezione w 2010 r. archiwalne zdjęcia z uroczystości zakończenia jednego z etapów prac - z sierpnia 1944 roku. Przy budowie pracowali robotnicy przymusowi - Polacy i prawdopodobnie także Żydzi. Budowa podziemnych korytarzy została przerwana 27 stycznia 1945 roku, kiedy to na teren Będzina wkroczyły oddziały wojsk sowieckich. W podziemnych tunelach do dnia dzisiejszego pozostało kilka przedmiotów i śladów z czasów budowy - tzw. „świadków historii": żelazna siekierka ukryta w jednej z ścian, zapas cementu w oryginalnych, papierowych workach z 1944 r., wagonik do wywozu urobku czy wydrapany na ścianie napis: „SL 1944”. Od sierpnia 2013 r. użytkownikiem podziemi jest Muzeum Zagłębia w Będzinie. 13 grudnia 2013 r. zostały po raz pierwszy udostępnione zwiedzającym. W kilku miejscach na terenie podziemi widoczne są szczeliny Uskoku Będzińskiego powstałego na skutek przesunięcia płyt tektonicznych. W nieudostępnionej dla zwiedzających części znajduje się hibernakulum dla nietoperzy.

Zabytkowa kopalnia Guido w Zabrzu istnieje od 1855 roku. Jej nazwa pochodzi od magnata przemysłowego i doradcy króla Prus, księcia Guido Henkla von Donnersmarcka. Kopalnia to unikat, a zachowane wyrobisko nie ma odpowiednika w innych ośrodkach muzealnych na świecie. Skansen tworzą korytarze na poziomach 170 i 320 metrów oraz zespół zabudowy powierzchniowej wraz z wyposażeniem technicznym. Na poziomie 170 prezentowane są metody wydobycia węgla i praca górnika z przełomu XIX i XX wieku oraz historia górnictwa na obszarze Śląska. Poziom ten charakteryzuje interaktywna formuła zwiedzania, uzupełniona efektami światła i dźwięku. Poziom 320 z kolei utrzymany jest w stanie zbliżonym do pierwotnego i można tu poczuć klimat prawdziwej kopalni, dotknąć węgla, usłyszeć i zobaczyć działający sprzęt. Na poziomie tym mieści się najgłębiej położona trasa turystyczna w kopalni węgla kamiennego w Europie oraz najgłębiej położony pocztowy punkt nadawczy.

Jest to podziemna trasa turystyczna umożliwiająca zwiedzanie podziemi dawnej kopalni rud srebra, znajdujących się w dolomitach i wapieniach. Została ona udostępniona do zwiedzania w 1976 roku. Na powierzchni znajduje się także Muzeum Górnictwa i Skansen Maszyn Parowych. Od 2004 roku kopalnia stanowi pomnik historii. W celu udostępnienia podziemi do zwiedzania, na głębokości 40 metrów powstał szlak turystyczny o długości 1700 metrów w kształcie trójkąta, łączący trzy szyby: "Anioł", "Żmija" i "Szczęść Boże". Ze szlakiem sąsiadują trzy komory o wielkości od 500 do 2000 m2. Blisko 300 metrowy fragment trasy trzeba pokonać łodzią. Przed zejściem pod ziemię zwiedzający mogą obejrzeć wystawę minerałów oraz narzędzi używanych w górnictwie. Znakomitym uzupełnieniem poznawczym na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Ślaskiego, a jednocześnie uzupełnieniem kolekcji Znaczków Turystycznych, będzie odwiedzenie pobliskiej Sztolni Czarnego Pstrąga - Nr Znaczka - 603.

Znajduje się pośrodku Parku Repeckiego w Tarnowskich Górach, gdzie wśród niezliczonej ilości różnych, także egzotycznych gatunków drzew, kryją się duże atrakcje: są to dwa szyby sztolniowe – szyb „Ewa” i szyb „Sylwester”. Wspaniałym przykładem dzieła górniczego jest niewątpliwie 600 metrowy fragment starej sztolni pomiędzy szybami „Ewa” i „Sylwester”. Zwiedzanie sztolni „Czarnego Pstrąga” odbywa się za pomocą łodzi. Przewodnik przeprawia turystów od jednego szybu do drugiego szybu, pchając łodzie i snując opowieści górnicze. Płynąc obserwuje się ociosy skał, na których są widoczne pionowe, nieco skośne rowki czyli ślady otworów strzałowych. Szerokość chodnika sztolniowego waha się od 1.20 do 2.50 metra, wysokości 2,20 do 4,00 m, a głębokość od 0.70 do 1.00 m wody. Przy dużym szczęściu może dostrzec pstrąga, który wydaje się być czarny, stąd też przyjęła się nazwa zwiedzanego chodnika sztolniowego. Wewnątrz sztolni panuje temperatura ok. 10 stopni C. 

Podziemna Trasa Turystyczna im. prof. Feliksa Zalewskiego. To jedna z najstarszych podziemnych tras turystycznych w Polsce. Została zlokalizowana w rozległych podziemiach kamienicy Rynek 14,  tzw. kamienicy Rydzikowej z początku XVII w., prezentującej najlepiej zachowany typ kamienicy jarosławskiej. Trasa składa się z oryginalnych podziemnych komór i korytarzy obudowanych cegłą. Nie jest to jednak przestrzeń jednolita. Mury kryją w sobie wiele niespodzianek. Do ich budowy wykorzystano charakterystyczną, widoczną w wielu miejscach, zaprawę lessową. Także stosowana tutaj cegła to m.in. oryginalna palcówka. O bardziej współczesnym pochodzeniu niektórych fragmentów, świadczą cegły znakowane herbem górniczym. Jej długość wynosi około 150 m, przy różnicy poziomów sięgającej do 8,5 m. Atrakcja została otwarta w 1984 r. z inicjatywy zespołu naukowego z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, który w 2 poł. XX w. starał się zapobiec waleniu się kamienic na jarosławskim rynku, największej katastrofie budowlanej w powojennej Polsce.

Rzeszowskie podziemia kryją w sobie liczne atrakcje i tajemnice. Można tutaj spotkać relikty średniowiecznych murów, pozostałości żelaznych krat i zawiasów, kilkusetletnie cegły tzw. „palcówki”, a także ukryte przejścia. Atrakcyjności piwnic dopełnia ekspozycja, na którą składają się m.in. repliki zbroi rycerskich, broni białej i palnej, wystawa ceramiki użytkowej, obrazująca, z jakich naczyń i przedmiotów codziennego użytku korzystali dawni mieszkańcy Rzeszowa. Przy wejściu można zobaczyć dużych rozmiarów fotografię przedstawiającą rzeszowski Rynek z przełomu XIX i XX wieku. Swoistą „ścieżkę edukacyjną” stanowi Korytarz Herbowy, w którym umieszczone zostały herby dawnych właścicieli Rzeszowa, herby ziem i województw, na terenie których położone było miasto, wreszcie herby miasta Rzeszowa. Podziemna Trasa Turystyczna w Rzeszowie zlokalizowana jest pod płytą Rynku. Poszczególnym piwnicom i korytarzom nadano nazwy, odnoszące się do ich funkcji oraz historii miasta.

Podziemne Przejście Turystyczne w Jarosławiu usytuowane jest pod kamienicami Rynku. Podziemne przejście ma długość 186 m, a jego głębokość sięga 6 metrów pod powierzchnię Rynku. Podczas wędrówki trasą Podziemnego Przejścia Turystycznego odwiedzić można 11 sal wystawowych prezentujących ekspozycje dotyczące: ceramiki, kuchni mieszczańskiej z zapleczem kuchennym z XVI i XVII wieku, myślistwa, jarmarków jarosławskich, paleontologii, archeologii Sanu, historii ratowania Starego Miasta w Jarosławiu oraz ukazujące makietę dawnego Jarosławia. Zwiedzanie Podziemnego Przejścia uatrakcyjniają efekty świetlne i dźwiękowe, a wystawy wzbogacają barwne grafiki. Na trasie zastosowano innowacyjne rozwiązania multimedialne, stanowiące atrakcję zwłaszcza dla dzieci i młodzieży. Dzięki tym rozwiązaniom można m.in.: samodzielnie wypalić gliniane naczynie, popłynąć szkutą w dół Sanu i Wisły, czy przebrać się w XVII-wieczny strój.

Grota Łokietka to poziomo rozwinięta jaskinia znajdująca się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Położona jest ok. 125 metrów ponad dnem Doliny Sąspowskiej i jest największą spośród wszystkich znanych jaskiń na terenie parku. Długość jaskini wynosi 320 metrów, a całość składa się z dwóch dużych sal: Rycerskiej i Sypialni oraz dwóch mniejszych. Pierwsze wzmianki o jaskini pochodzą z końca XVII wieku. Od końca XVIII wieku stanowiła miejscową atrakcję turystyczną. W czasie pierwszej wojny światowej grota służyła  miejscowej ludności jako czasowe schronienie. W 1927 roku została uznana za zabytek. Badania dowodzą, iż w odległych czasach jaskinię zamieszkiwały niedźwiedzie polarne. Przypuszcza się też, że dla człowieka nie była ona wygodnym schronieniem, choć znaleziono w niej pradawne ślady jego bytności. Z jaskinią związana jest legenda o ukrywaniu się w niej Władysława Łokietka przed królem czeskim Wacławem II. Przyszły król miał tu przebywać 6 tygodni, odpoczywając na kamiennym łożu  ostatniej sali. Wejście do jaskini zasnute było pajęczyną pokrytą rosą, co ostatecznie miało zmylić pogoń, stąd też dzisiejsza krata zamykająca wejście do jaskini powtarza motyw pajęczyny.

Olkuski ratusz został wybudowany na przełomie XIV i XV wieku. Budowla w stylu gotyckim wzniesiona z miejscowego kamienia o czerwonej barwie miała kształt prostokąta. Co ciekawe, olkuski ratusz był większy od ratusza w stołecznym Krakowie.  W olkuskim ratuszu byli przyjmowani dostojni goście odwiedzający miasto. W 1547 roku rajcy olkuscy podejmowali tu króla Zygmunta Augusta, a w 1787 roku goszczono tu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Ratusz został rozebrany na początku XIX wieku. Na mury piwnic natrafiono w 2011 roku podczas rewitalizacji olkuskiej starówki i podjęto decyzję o ich adaptacji w celu utworzenia tam podziemnej trasy turystycznej. Staraniem władz miasta powstała tu niezwykła ekspozycja „Podziemny Olkusz”, przybliżająca historię Olkusza, nazywanego Srebrnym Miastem. Jej elementem jest m.in. przestrzenna makieta pokazująca Olkusz w czasach największej świetności. W podziemiach można zobaczyć replikę astrolabium, czyli urządzenia astronomicznego, jakie należało do słynnego olkuskiego astronoma i astrologa Marcina Bylicy. Część ekspozycji jest poświęcona historii samego ratusza – siedziby władz miasta, kancelarii i więzienia miejskiego. Dzięki prezenterom multimedialnym można szczegółowo poznać historię miasta i jego mieszkańców, a także zobaczyć stare dokumenty, ryciny i mapy.

Ekspozycja „Podziemny Olkusz” w piwnicach dawnego starostwa jest poświęcona historii olkuskiego górnictwa oraz mennicy królewskiej. Można tu zobaczyć m.in. modele i repliki dawnych urządzeń górniczych i hutniczych, takich jak m.in. kierat, płuczka, śruba Archimedesa, czy tzw. Paternoster. Jest też część poświęcona metalurgii, gdzie prezentowane są repliki pieców używanych do wytopu ołowiu i srebra. Jedna z komór piwnic, nazwana „Srebrną komnatą”, jest opowieścią o historii srebra od starożytności po czasy współczesne. Uwagę przyciąga replika Srebrnego Krzyża Gwarków Olkuskich, którego oryginał znajduje się w olkuskiej bazylice. W ekspozycji została także przedstawiona historia olkuskiej mennicy.  W gablotach są prezentowane m.in. znaleziska archeologiczne, na jakie natrafiono podczas rewitalizacji olkuskiej starówki. Można tu zobaczyć m.in. formę do odlewania krążków, z których potem wybijano monety, czy fragmenty zabytkowych kafli piecowych. Przybliżeniu historii olkuskiego górnictwa i hutnictwa służą multimedia, czyli m.in. filmy, animacje, prezentacje, nagrania dźwiękowe i gry edukacyjne.

System umocnień stworzony przez Niemców w latach 1934–1944 dla ochrony wschodniej granicy (Bramy Lubuskiej i przedmościa odrzańskiego). W skład systemu wchodzą między innymi jedne z największych podziemi fortyfikacyjnych świata. Podziemia odcinka centralnego MRU są obecnie rezerwatem nietoperzy, w którym zimuje ponad 30 tys. osobników należących do 12 gatunków. Łączną długość podziemnych korytarzy szacuje się na około 32–35 km. Schrony bojowe wzniesione zostały na całej, około 80-kilometrowej długości linii Frontu. Ich największe nagromadzenie znajdowało się na centralnym odcinku oraz w zamykających ważne strategicznie kierunki grupach warownych (Werkgruppe).

Międzyrzecki Rejon Umocniony jest jednym z największych założeń obronnych w Europie. Stanowi szczytowe osiągnięcie niemieckiej i europejskiej sztuki fortyfikacyjnej lat 30. XX wieku. Budowle MRU są szczególnym przykładem architektury militarnej, co wynika z ich wyjątkowego charakteru, rozwiązań konstrukcyjnych, unikatowych pancerzy fortecznych oraz wykorzystania warunków terenowych. Międzyrzecki Rejon Umocniony jest największą atrakcją turystyczną Ziemi Lubuskiej. Dzisiaj system podziemnych korytarzy stał się idealnym miejscem schronienia dla nietoperzy, zapewne przez dogodne warunki jakie im oferuje, czyli stałą temperaturę 10 stopni, stałą wilgotność oraz mrok. W tymże największym rezerwacie nietoperzy w Środkowej Europie zimuje (od października do kwietnia) ok. 30 000 sztuk (12 różnych gatunków) owych latających stworzeń. Ze względu na ich ochronę podziemne tunele udostępnione są dla turystów w okresie letnim od kwietnia do października. Jeśli zaś chodzi o przeszłość, to najwięcej dowiedzieć się można od naszych przewodników, którzy posiadają ogromną wiedzę na ten temat. Zapraszamy więc do zwiedzania tajemniczych miejsc infrastruktury pomilitarnej w Boryszynie!

Od 1943 roku w rejonie Gór Sowich Niemcy prowadzili zakrojone na szeroką skalę i z ogromnym rozmachem prace budowlane pod wspólnym kryptonimem "Riese" ("Olbrzym"). Budowa nie została nigdy ukończona, a jej pozostałością jest szereg podziemnych kompleksów i budowli naziemnych do dziś owianych mgłą tajemnicy co do ich przeznaczenia. Niezwykłość tych obiektów od lat przyciąga w rejon Dolnego Śląska rzesze badaczy i poszukiwaczy przygód. Przez dziesięciolecia możliwość podziwiania ogromu pracy, jaką włożono w drążenie kilometrów tuneli w litej skale kosztem tysięcy istnień ludzkich była dostępna tylko nielicznym śmiałkom. Sztolnie Walimskie to jeden z najciekawszych i najbardziej tajemniczych obiektów militarnych na terenie Gór Sowich, udostępniony turystom tak by w sposób bezpieczny poznać choć część projektu "Riese".

Geopark – Kopalnia św. Jana w Krobicy, to nieczynne już kopalnie, w których od XVI wieku wydobywano rudę cyny, a później także kobaltu. Kopalnia składa się z dwóch sztolni. Jedna z nich – sztolnia św. Jana powstała w XVI wieku, natomiast druga – św. Leopolda pod koniec wieku XVIII. Największe wydobycie przypadło na przełom XVI oraz XVII wieku. Próby eksploatacji miejscowych złóż czyniono do początku XIX wieku, a później także w czasie II wojny światowej i tuż po niej. Od 2013 roku działa w tym miejscu podziemna trasa turystyczna, która wyrobiskami sztolni Św. Leopold prowadzi do położonej 10 m wyżej sztolni Św. Jan, gdzie można obejrzeć zachowane pozostałości wyrobisk eksploatacyjnych rudy cyny. Charakter całej trasy oddaje realia dawnych kopalń. Jest to jedna z najstarszych udostępnionych do zwiedzania kopalni w Polsce. Geopark w Krobicy to także 13 różnych stanowisk połączonych fragmentami naziemnej trasy turystycznej o łącznej długości 8 kilometrów.

Na przestrzeni 4.5 ha wyremontowano i zrewitalizowano autentyczną kopalnię węgla kamiennego, z której stworzono Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia, działającą od 2014 roku. Obiekt został wpisany na szlak Europejskiego Dziedzictwa Przemysłowego i stał się również obowiązkowym punktem odwiedzin na Dolnośląskim Szlaku Zabytków Techniki. To jedyne miejsce w kraju, gdzie można zobaczyć kompletny model kopalni przełomu XIX i XX wieku. Niewątpliwym atutem jest możliwość zwiedzania kopalni z byłymi górnikami, którzy dziś są przewodnikami po obiekcie. Zwiedzanie trwa ok. 2 godz., a w ich trakcie poznajemy bogatą część naziemną i podziemną kopalni. Na trasie zwiedzający zobaczą: łaźnię, lampownię, kotłownie, budynki maszyn wyciągowych, nadszybie, wieże szybowe, a także podziemny tunel odstawy kamienia. Na koniec panorama z wieży widokowej i plac z maszynami. Stara Kopalnia oprócz standardowego zwiedzania proponuje atrakcje w postaci m.in. Nocnej Szychty z pracami górniczymi, a w grudniu Festiwalu Tradycji Górniczych „Barbórka".

Podziemny Kompleks Osówka znajduje się niewiele ponad kilometr na północny-wschód od miejscowości Kolce i takiej samej odległości na północ od miejscowości Sierpnica. Prace rozpoczęto tutaj w połowie 1943 r. Doprowadziły one do powstania ogromnego systemu betonowych korytarzy, umocnień i hal. Cel prac był utrzymywany w tajemnicy. Kompleks Osówka znajduje się w granicach administracyjnych miasta Głuszyca w powiecie wałbrzyskim. Jest to najciekawszy i najdłuższy udostępniony kompleks wybudowany w Górach Sowich. Tajemnicze Podziemne Miasto Głuszyca - Kompleks Osówka jest udostępnione zwiedzającym przez cały rok od poniedziałku do niedzieli.

To doskonałe miejsce dla osób ciekawych historii, aktywnych oraz chcących wypocząć dobrze się bawiąc. To miejsce, w którym zapisana jest historia z X wieku. Wtedy odbywały się pierwsze prace wydobywcze w okolicach Złotego Stoku. Kopalnia oferuje mnóstwo atrakcji, dzięki którym każdy spędzi miło czas. Zapraszamy również do skorzystania ze wspaniałej kuchni polskiej. Zwiedzanie Sztolni Gertruda, chodnik Śmierci i spotkanie z gnomem, oraz jedyny w Polsce podziemny wodospad to tylko kilka atrakcji jakie spotkaja Państwo w podziemnej Trasie Turystycznej. Koniecznie trzeba zobaczyć, obowiazkowy punkt pobytu na Ziemi Kłodzkiej i Ząbkowickiej.