Lista znaczków

Prywatny dom modlitwy założony na początku XX wieku z inicjatywy majętnego kupca będzińskiego Chila Wienera w jego kamienicy, nazywanej kiedyś potocznie „Małym Będzinem” – obecnie ul. Potockiego 3. Nazwa pochodzi od ruchu „Mizrachi” (z hebr. Wschodni) – ortodoksyjnego odłamu syjonizmu. O związkach z ruchem syjonistycznym świadczy również malarska dekoracja ścienna. Program ikonograficzny malowideł skupia się wokół trzech wątków tematycznych: pejzażowych widoków Ziemi Świętej, symboli 12 plemion Izraela oraz znaków zodiaku. Polichromie przedstawiają miejsca i symbole szczególnie ważne dla judaizmu i syjonizmu, m.in. ul. Herzla w Tel Awiwie, uliczkę w Jaffie, grób Absaloma, grób Racheli, lampkę chanukową i menorę. Dom modlitwy Mizrachi jest jednym z siedmiu w Polsce, w którym zachował się prawie pełny cykl znaków zodiaku. Po II wojnie światowej urządzono w tym miejscu piwnicę. Polichromie zostały odkryte w 2004 r. dzięki wspomnieniom dawnych, żydowskich mieszkańców miasta. W latach 2010 – 2011 przeprowadzono renowację, która na nowo przywróciła blask pomieszczeniu. Polichromie zostały nagrodzone w konkursie na najlepszą modernizacje 2011 r. w kategorii obiektów sakralnych. Od kwietnia 2012 r. obiekt jest pod opieką Muzeum Zagłębia w Będzinie.

Jedna z najbardziej charakterystycznych budowli sakralnych w Mysłowicach. Jej historia sięga XVIII w., a jej lokalizacja była zmieniana aż trzykrotnie. Pierwotnie była to mała, murowana kaplica ufundowana w 1745 roku przez Jarlików pochodzących z Niwki, w podziękowaniu za zwolnienie ich przodka z odrabiania pańszczyzny. Bezpośrednią przyczyną powstania kaplicy był wydany zakaz przez króla Fryderyka II urządzania pielgrzymek i procesji do zagranicznych miejscowości. Takową granicę należało przekroczyć by udać się do kaplicy św. Jana Nepomucena stojącej niegdyś na moście do Modrzejowa. Postanowiono więc wybudować nieopodal nową kaplicę, ale już po stronie Mysłowic. Rozwój miasta, a co za tym idzie budowa nowego, masywniejszego mostu nad Przemszą, na którego wylocie stała kaplica Jarlików doprowadził do rozbiórki kaplicy w 1927 roku i jej odtworzenia w kształcie i wyglądzie znanym nam do dnia dzisiejszego. Powstała w 1928 roku, a 3 maja 1929 roku uroczyście została poświęcona przez ks. prałata Bromboszcza. Koleje losu kaplicy powtórzyły się pod koniec XX w. kiedy to przystąpiono do prac kończących budowę nowego mostu nad Czarną Przemszą o zdecydowanie większej nośności. I tym razem na drodze stanęła kaplica. Po raz drugi postanowiono kaplice rozebrać i postawić w nowym miejscu jej replikę. Poświęcona w 2000 roku, stoi po dziś dzień przy ulicy Grunwaldzkiej, nieopodal Placu Wolności.

Bazylika Najświętszej Maryi Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich jest największym w regionie sanktuarium maryjnym. Pielgrzymi przybywają do słynącego z cudów obrazu. Zbudowana w latach 1842-1848 na miejscu starego XIV-wiecznego (1303 r.) drewnianego kościółka pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła. Drewniany kościółek okazał się zbyt ciasny i mały dla wszystkich przybywających pielgrzymów. Z tego powodu w 1826 roku proboszcz ks. Jan Alojzy Ficek postanowił wybudować nową, większą, murowaną świątynię. W jej budowę zaangażowali się także mieszkańcy. Konsekracji nowego neoromańskiego kościoła dokonał biskup wrocławski Melchior von Diepenbrock 22 sierpnia 1849 roku. Wokół świątyni znajdują się cztery kaplice oraz Rajski Plac z piątą kaplicą św. Rafała, w której znajduje się ołtarz z pierwotnego kościoła św. Bartłomieja. Wzdłuż muru kościelnego, na kamiennych cokołach, umieszczono wykute w kamieniu figury 12 Apostołów.

Kalwarię zbudowano w drugiej połowie XIX stulecia. W 1854 roku ks. Jan Alojzy Ficek przedstawił pomysł jej utworzenia. Dopiero jego następca, ks. Bernard Purkop przystąpił do realizacji projektu. Duży wkład prac przy Kalwarii mieli także sami mieszkańcy miasta. Na wzgórzu Cerekwica, na którym znajduje się Kalwaria, jest 14 kaplic Drogi Krzyżowej (zaprojektowanych przez Edwarda Schneidera, zbudowanych w różnych stylach architektonicznych), 15 kaplic różańcowych (każde pięć kolejnych kaplic symbolizujących tajemnice radosne, bolesne i chwalebne, zbudowano w innym stylu) i 11 innych. Jest również Ogród Oliwny, Góra Oliwna, Dwór Annasza i Dom Piłata. Na szczycie wzgórza znajduje się neogotycki kościół Zmartwychwstania Pańskiego, którego wieża jest doskonale widoczna z daleka. Powstał w latach 1893-1896 według projektu architekta Juliusza Kapackiego. Kalwaria w Piekarach Śląskich jest jednym z najpopularniejszych miejsc pielgrzymkowych na Górnym Śląsku i w Polsce.

Sanktuarium Matki Bożej Pokornej w Rudach to część zespołu poklasztornego dawnego opactwa cystersów. Kościół poklasztorny, obecnie bazylika mniejsza pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny pełni funkcję diecezjalnego Sanktuarium Matki Boskiej Pokornej. Kościół wybudowano w stylu gotyckim w początkach istnienia opactwa ok. XIV wieku. Jest to świątynia zbudowana na planie krzyża łacińskiego, orientowana, trójnawowa. Do kościoła przylega od południowej strony kaplica mieszcząca słynący łaskami obraz Matki Boskiej Rudzkiej. Obraz ten pierwotnie przywieźli z Jędrzejowa i podarowali cystersom książęta raciborscy. Współczesny obraz jest prawdopodobnie kopią obrazu trzynastowiecznego. Namalowany został na lipowej desce, a wzorowany jest na wizerunku Matki Bożej z rzymskiej Bazyliki Santa Maria Madziore. Słynący łaskami obraz Matki Bożej został koronowany przez Jana Pawła II podczas wizyty apostolskiej do Gliwic w 1999 r. Od 1995 r. pocysterski kościół w Rudach staje się Diecezjalnym Sanktuarium Maryjnym, natomiast 14 czerwca 2009 roku kościół zostaje wyniesiony do rangi bazyliki mniejszej.

Kościół Nawrócenia św. Pawła to świątynia powstała po dawnym klasztorze Bernardynów, działających w Lublinie od XV wieku. Wybudowany został w latach 1470 – 1497  z cegły, w miejscu wcześniejszych zabudowań drewnianych. Na przestrzeni wieków był wielokrotnie przebudowywany oraz remontowany, a fundatorami kościoła byli m. in. Sobiescy, Potoccy, Zamoyscy, Kochanowscy i Poniatowscy. Przy ówczesnym klasztorze istniała biblioteka, po której niestety nie zachował się księgozbiór. Po kasacie klasztoru, na plebanię powołanej w 1884 roku parafii, zajęto budynek pobernardyński, pochodzący z II poł. XVI w. Razem z kościołem tworzy on zamknięty czworobok. Zespół poklasztorny tworzy także 1-piętrowa murowana oficyna, oraz ogród. Świątynia cieszy się popularnością m. in. dzięki rozwijającemu się kultowi św. Antoniego z Padwy, który zaprowadzili jeszcze Bernardyni. W prezbiterium znajduje się ołtarz z 1739 roku, z cudownym obrazem św. Antoniego Padewskiego oraz dziewiętnastowieczny obraz przedstawiający scenę Nawrócenia św. Pawła. W nawach bocznych i przybudowanej kaplicy znajdują się inne ciekawe ołtarze, a w nawie głównej renesansowe ławki i konfesjonały oraz drewniana ambona z rzeźbami św. Franciszka i Ewangelistów.

Kościół ten powstał w połowie XIII wieku, a pierwsza o nim wzmianka pochodzi z 1298 roku. Świątynia mieści się w górnej części bolkowskiego rynku. Zbudowano ją w stylu gotyckim z dwóch rodzajów piaskowca. Kościół posiada także wczesnogotycką wieżę z dzwonem z 1506 roku i zakrystię dobudowaną od południa. W XIV wieku od strony północnej dobudowano nawę boczną. We wnętrzach zachowało się charakterystyczne sklepienie krzyżowo-żebrowe oraz kapitele bogato zdobione motywami roślinnymi. Dawne wyposażenie stanowi również drewniana ambona z 1619 roku ufundowana przez kupca Bodensteina z Wrocławia, którego żona pochodziła z Bolkowa. Ambona jest najstarszym przedmiotem w kościele, a zdobią ją m.in. postacie czterech ewangelistów oraz sceny z Biblii. Na uwagę zasługują także: fragment  umieszczonego nad wejściem do zakrystii  XIV wiecznego fresku, ołtarz główny z 1875 roku, stacje drogi krzyżowej z 1893 roku oraz organy z 1895 roku. W otoczeniu kościoła znajduje się figura św. Jana Nepomucena z 1724 roku, a na ścianach świątyni  wmurowano nagrobki z XVI i XVII wieku. 

Sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin, położone jest w najstarszej dzielnicy Żarek - Leśniowie. Stanowi część Zespołu Klasztornego Ojców Paulinów, w skład którego wchodzi kościół pw. Nawiedzenia NMP, klasztor, dzwonnica, kaplica Matki Bożej Anielskiej, a także legendarne źródełko w parku, którego początki sięgają czasów księcia Wł. Opolczyka. Kościół pochodzi z pocz. XVII w., wielokrotnie przebudowywany, w stylu gotycko-renesansowym. Ołtarz główny, w którym mieści się Figurka Matki Bożej Leśniowskiej, jest późnobarokowy (1730 r.). Jego fundator to Wojciech Męciński. Prócz ołtarzy bocznych z I poł. XVIII w.  do zabytkowego wyposażenia kościoła należą: bogato rzeźbiony konfesjonał, stalle oraz złocona ambona (1782 r.). Na uwagę zasługuje polichromia z lat 1987-88, ukazująca najważniejsze wydarzenia z dziejów sanktuarium (przekazanie figury, sprowadzenie paulinów, koronację). Sanktuarium jest ważnym miejscem pielgrzymkowym -  słynie jako miejsce błogosławieństw, nie tylko dla rodzin. 

Gotycki kościół z XIV w., z budzącym zachwyt barokowo-gotyckim wystrojem oraz wieżą o wysokości 101,5 m (najwyższą na Dolnym Śląsku, a piątą co do wielkości w Polsce), stanowi punkt rozpoznawczy miasta. Katedra pw. św. Stanisława i Wacława to trójnawowa bazylika, której zachodnią fasadę zdobi największe gotyckie okno na Śląsku (18 x 6 m ), a znajdujące się pod nim 4 wejścia zdobią gotyckie portale z 14 rzeźbami ukazującymi m.in. scenę ukrzyżowania oraz patronów świątyni. Wnętrze katedry zachwyca nie tylko swym ogromem (nawa główna 71 m długości, 26 m wysokości) co bogactwem wyposażenia. Filary nawy głównej zdobią barokowe figury świętych, patronów Świdnicy dłuta G.L. Webera. Ponad filarami wiszą ogromne obrazy z XVIII w. przedstawiające sceny z życia patronów katedry. Ołtarz główny wyrzeźbiony przez J. Riedla i jego uczniów w 1696 roku to arcydzieło sztuki barokowej, wzorowane na ołtarzu paryskiego kościoła Val-de-Grace. Natomiast gotycki ołtarz Zaśnięcia NMP, był prawdopodobnie wzorowany na ołtarzu Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie. U podnóża katedry znajdują się pozostałości fortyfikacji fryderycjańskich z II poł. XVIII w. Dzięki inicjatywie Papieża Jana Pawła II w dniu 23 marca 2004 r. dawny kościół diecezjalny stał się katedrą i siedzibą nowej diecezji. Od marca 2017r. katedra jest wpisana na listę Pomników Historii RP. 

Kościół Pokoju pw. św. Trójcy, wpisany od 2001 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO, a od 2017 roku także na listę Pomników Historii RP jest uważany za największą drewnianą świątynię Europy, gdyż w swoim wnętrzu może pomieścić ok. 7500 osób. Jednocześnie jest to jeden z dwóch Kościołów Pokoju zachowanych na świecie. Drewniana budowla o konstrukcji szachulcowej wybudowana została na planie krzyża greckiego w latach 1656 – 57 na mocy pokoju westfalskiego kończącego wojnę 30 – letnią, który przyznawał mieszkającym na Śląsku luteranom prawo wybudowania trzech kościołów. Jednak zgoda ta narzucała budowniczym pewne ograniczenia. Przede wszystkim świątynie nie mogły posiadać wież i musiały powstać z gliny, drewna i słomy, tak aby można było je łatwo zniszczyć i uniemożliwić kryjówkę potencjalnym napastnikom. Wnętrze kościoła zachwyca barokowym wystrojem, a na szczególną uwagę zasługują dwa zespoły barokowych organów – „małe” nad ołtarzem oraz „duże” na ścianie zachodniej. Do najcenniejszych elementów barokowego wyposażenia należy także jego główny ołtarz ze sceną chrztu Chrystusa i ambona, a także loże rodowe zasłużonych mieszczan i władców ziemi świdnickiej. Kościół otoczony jest zespołem zabytków Placu Pokoju: drewnianą dzwonnicą, domem stróża, plebanią i zabytkowym cmentarzem ewangelickim. 

Budowa brodnickiego kościoła rozpoczęła się w 1285 roku. Jak podają źródła wcześniej w tym miejscu istniał kościół drewniany. Nowy kościół budowano przez kilkadziesiąt lat i oficjalnie ukończono w połowie XIV wieku, choć jego poszczególne elementy powstawały jeszcze do 1370 roku. W czasach średniowiecznych kościołem opiekowali się Krzyżacy, natomiast w latach 1554-1598 świątynią zarządzali luteranie.  Budowla ma 56 metrów długości i 27 szerokości, posiada trzy nawy o jednakowej wysokości, prezbiterium oraz dwie kaplice. Wieża kościoła wznosi się na wysokość 50 metrów. W nawach bocznych znajdują się sklepienia krzyżowe, natomiast nad nawą główną i prezbiterium sklepienia gwiaździste ze ozdobnymi rzeźbionymi zwornikami. Najważniejsze zabytki kościoła farnego stanowi zespół rzeźb 12 apostołów z drugiej połowy XIV wieku, Grupa Ukrzyżowania umieszczona na belce tęczowej, kamienna chrzcielnica z XVII wieku, a także ambona z końca XVIII w. Na uwagę zasługują także organy piszczałkowe z 1875 roku.

Kościół św. Jerzego w Sopocie to budowla neogotycka powstała w latach 1899–1901 według projektu Ludwiga von Tiedemanna. Świątynię wzniesiono jako jednonawową z czerwonej cegły z fasadą w części wykonaną z kamienia. Wysokość nawy głównej wynosiła 15 metrów, a korpusu do dachu 24 metry. Sama wieża od podstawy do szczytu osiągnęła wysokość 47 metrów. Środki na budowę kościoła pochodziły ze zbiórki wśród wiernych przy czym znaczną kwotę przekazali cesarzowa Augusta Wiktoria wraz z cesarzem Wilhelmem II. Do 1945 roku świątynia służyła do użytku wiernych wyznania ewangelickiego. 8 maja 1945 roku przekazano ją polubownie na potrzeby duszpasterstwa wojskowego Kościoła rzymskokatolickiego z przeznaczeniem na kościół garnizonowy i szkolny. W tymże roku kościół został poświęcony pod wezwaniem św. Jerzego.  W 1970r. w ramach adaptacji kościoła zmieniono wystrój prezbiterium. Ustawiono wówczas marmurowy ołtarz oraz zamontowano obecne tabernakulum. Do dzisiejszych czasów z pierwotnego wyposażenia kościoła zachowały się jedynie żyrandole, ławki oraz 23-głosowe organy pneumatyczne firmy Terletzki i Wittek z Elbląga. We wnętrzu możemy także podziwiać płaskorzeźbę Matki Bożej Częstochowskiej oraz  drewnianą figurę Serca Pana Jezusa czy witraże przedstawiające świętych i błogosławionych Kościoła Katolickiego. 

Kościół św. Anny w Radzyniu Chełmińskim to świątynia, której budowę rozpoczęto ok 1310 roku, a liczne przebudowy trwały jeszcze do ok. 1600 roku. W latach 1615 i 1628 świątynia uległa spaleniu. Dzięki staraniom starosty radzyńskiego Mikołaja Wejhera kościół częściowo odbudowano w 1640 roku. Świątynia była odnawiana także w latach: 1680–1695 (całkowita odbudowa), 1885 i 1892 (po zniszczeniu wieży przez piorun). Kościół ten jest świątynią gotycką, ceglaną zbudowaną na kamiennym fundamencie. Ściany są  bogato zdobione biało tynkowanymi blendami. Wewnątrz świątyni znajdują się drewniane stropy pokryte polichromiami. W prezbiterium znajduje się polichromia z około 1640 roku przedstawiająca sceną Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W nawie natomiast na stropie znajduje się polichromia datowana na rok ok.1680. Na uwagę zasługują też: wysokiej klasy obraz przedstawiający Koronację Marii, namalowany przez Strobla w 1643 roku, klasycystyczne stalle czy barokowa chrzcielnica z przełomu XVII/XVIII wieku. 

Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św., czyli tczewska fara jest najstarszym zabytkiem Tczewa. Zbudowana jest w stylu gotyku nadwiślańskiego. Już od ponad 750 lat w panoramę miasta wpisana jest jej dostojna i monumentalna sylwetka. Kościół tczewski wraz z kościołem parafialnym p.w. Św. Piotra i Pawła w Pucku jest najstarszą pamiątką budownictwa sakralnego na Pomorzu. Zanim wybudowano murowaną świątynię, parafia posiadała drewniany kościółek, który podczas napadu Prusów w 1224 roku uległ spaleniu. Najstarszą częścią kościoła jest dolna część wieży, która dawniej miała służyć jako przedsionek oraz schronisko dla żebraków natomiast górna platforma jako strażnica wojenna.  Jednym z najcenniejszych zabytków fary jest krzyż relikwiarzowy z cząstką Krwi Pańskiej. Najprawdopodobniej relikwia ta trafiła do Tczewa za pośrednictwem Krzyżaków. Możliwe, że darczyńcą był któryś z książąt pomorskich, a nawet założyciel miasta książę Sambor II. Sam kościół farny wiele razy ulegał spaleniu w 1433 roku, 1577 roku i w 1982 roku. W tczewskiej farze znajduje się wiele cennych zabytków do których można zaliczyć: kamienną chrzcielnicę pochodzącą jeszcze z XII wieku. W nawie północnej znajduje się tzw. Kaplica Świętych Niewiast, a w niej gotyckie malowidło z końca XIV wieku przedstawiające święte niewiasty, które można zidentyfikować po trzymanych w ich rękach atrybutach: św. Elżbietę, św. Helenę, św. Katarzynę, św. Jadwigę, św. Dorotę, św. Genowefę, św. Barbarę i  św. Irenę. W tej kaplicy wyeksponowana jest tczewska Pieta z pierwszej połowy XV wieku. To jeden z najcenniejszych zabytków tego kościoła.

Kościół św. Mikołaja w Kaliszu został wybudowany w stylu gotyckim i ufundowany przez księcia Bolesława Pobożnego, i jego małżonkę w latach 1253 – 1257. Jest to tym samym najstarszy kościół w Kaliszu. Do godności kolegiaty zakonnej kościół św. Mikołaja wyniesiony zostaje w 1441 roku. Na przestrzeni wieków świątynia wielokrotnie była przebudowywana, a dodatkowo kilkakrotnie nękana przez pożary. Gruntowny remont kościoła przeprowadzono w 1869 roku, a fundusze na ten cel zgromadzono z obowiązkowych składek zarządzonych przez władze miasta. Katedra w Kaliszu jest świątynią trójnawową z kaplicą wybudowaną w stylu neogotyckim. W kaplicy tej znajdują się witraże i polichromia wykonane w latach 1909-1912 przez Włodzimierza Tetmajera. Godny uwagi jest także ołtarz Pięciu Krzyży z centralnie umieszczonym barokowym krucyfiksem. We wnętrzu kościoła zachwycają także witraże przedstawiające m.in. św. Kingę, św. Kazimierza, królewicza, św. Franciszka z Asyżu, św. Augustyna, św. Józefa oraz św. Tomasza z Akwinu. W ołtarzu głównym wzniesionym w 1662 roku znajdował się niegdyś obraz  Petera Paula Rubensa pt.”Zdjęcie Chrystusa z Krzyża”, który niestety ukradziono w roku 1973. W 1992 roku kościół św. Mikołaja został podniesiony przez Jana Pawła II do rangi katedry Diecezji Kaliskiej.

Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu to historyczna kolegiata. Pierwszy kościół powstał tutaj jeszcze w XIII wieku. Dzięki fundacji arcybiskupa Bogorii Skotnickiego w 1353 roku rozpoczęła się przebudowa starego kościoła. Gotycki kościół przetrwał do 1783 roku kiedy to częściowo zawaliły się fragmenty świątyni. Zniszczona część kolegiaty została odbudowana w roku 1792 roku. Kult  św. Józefa związany jest z kaliskim kościołem  od 1670 roku. Wtedy to za przyczyną św. Józefa, miał zostać uzdrowiony chłop pochodzący z miejscowości Szulec. W dowód wdzięczności za uzdrowienie ufundował on obraz Świętej Rodziny, umieszczając go w kolegiacie. Kult św. Józefa rozwinął się w XVII i XVIII wieku, a jego wzmocnienie miało miejsce po II wojnie światowej za sprawą cudownego ocalenia księży – więźniów obozu w Dachau oraz po późniejszej wizycie w kaliskim sanktuarium papieża Jana Pawła II w 1997 roku. W sanktuarium przez stulecia zgromadzono wiele cennych zabytków sztuki sakralnej. Jednym z nich jest malowany na płótnie obraz Świętej Rodziny, zwany obrazem św. Józefa Kaliskiego. Godnymi uwagi są tutejsze ołtarze, zabytkowe stalle oraz wiele zabytkowych relikwiarzy i relikwii. Sanktuarium co roku odwiedza ponad 200 tys. pielgrzymów, którzy przybywają tu z terenu całego kraju.

Protestancki kościół w Jaworze został wybudowany w latach 1654 – 1655 w konstrukcji ryglowej z drewna, słomy i gliny według projektu Albrechta von Saebischa. Kościół Pokoju powstał w następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojny trzydziestoletnie. Na terenie Śląska prawo posiadania tego typu świątyń przyznano jedynie luteranom w Głogowie, Jaworze i Świdnicy. Ukończona w 1655 roku świątynia mogła pomieścić ok. 6 tys. osób zarówno w długiej na 43 metry nawie głównej jak i nawach bocznych. Wyposażenie kościoła nie od razu było kompletne. Jako pierwsze pojawiły się w nim drewniana chrzcielnica, ławy oraz krzesła. W 1670 roku  wstawiono ambonę wykonaną przez Mathiasa Knote, a dwa lata później ołtarz wykonany  przez Martina Schneidera. Po 53 latach od ukończenia budowy kościoła została wzniesiona kościelna wieża, w której obecnie mieści się wejście do świątyni. Górna część wieży nakryta barokowym hełmem mieści dzwonnicę z trzema dzwonami. Kościół Pokoju w Jaworze jest największą drewnianą budowlą sakralną na świecie. W 2001 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Fara to najstarsza kazimierska świątynia. Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja Apostoła  został zniszczony podczas pożarów miasta w drugiej połowie XVI w. w latach 1561 i 1585. Po odbudowie na przełomie XVI i XVII stulecia Fara reprezentuje tzw. styl renesansu lubelskiego. Pracami budowlanymi w latach 1610 – 1613 kierował włoskiego pochodzenia architekt z Lublina – Jakub Balin. We wnętrzu świątyni, w ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający scenę męczeńskiej śmierci św. Bartłomieja.  Na szczególną uwagę zasługują najstarsze w Polsce oryginalne organy z I ćwierci XVII wieku (1620 r.).  W roku 2020 przypada jubileusz 400-lecia instrumentu. W letnie wieczory w świątyni odbywają się koncerty muzyki klasycznej w ramach Kazimierskiego Festiwalu Organowego.

Historia kościoła św. Stanisława Kostki związana jest z obecnością zakonu dominikanów w Tczewie.  Akt nadania ziemi dla braci zakonu kaznodziejskiego wystawiono 8 maja 1289 roku w Świeciu. Zabudowania klasztorne powstały na początku XIV w. i składały się z kaplicy, dwóch budynków mieszkalnych i murów obwodowych. Wewnątrz tego terenu znajdował się dzieciniec, zwany wirydarzem. Kaplica była pokryta płaskim drewnianym stropem, bez żadnych ozdób i wież. W 1433 roku w mieście wybuchł pożar. Można przypuszczać, że zniszczenia nim wywołane były spore i ucierpiał również klasztor. W kolejnych latach zespół klasztorny przechodził znaczne przemiany. Kluczową sprawą było odbudowanie i poszerzenie kaplicy o prezbiterium. Wraz z prezbiterium, niesymetrycznym w stosunku do reszty kaplicy, wybudowano zakrystię, ceglaną wieżyczkę z klatką schodową prowadzącą na strych kościoła. W tym samym czasie dobudowano charakterystyczną, ośmioboczną wieżę dzwonną w formie westwerku. W XIX wieku świątynię zakupiła gmina ewangelicka, dokonując zmian w architekturze i wystroju kościoła. Wśród wyposażenia kościelnego z tamtego okresu podziwiać można dwa wieloramienne żyrandole. Współcześnie kościół charakteryzuje się skromnym wyposażeniem. Wnętrze kościoła posiada sklepienia krzyżowe nad nawą główną i gwiaździste nad prezbiterium. Do ciekawszych zabytków należy ołtarz boczny z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej ufundowany przez Zrzeszenie Kupców Tczewskich w 1947 roku. Obecnie świątynia służy głównie młodzieży dlatego też miejscowi wierni nazywają ją "kościołem szkolnym".

Kościół Zbawiciela w Tarnowskich Górach jest jedną z głównych architektonicznych wizytówek miasta. Jego historia sięga połowy XVIII wieku, kiedy tutejsza parafia ewangelicka reaktywowała swoją działalność po epoce kontrreformacji. Skromny dom modlitwy został w 1780 roku zastąpiony barokową świątynią. Ostatecznie przebudowano ją w latach 1898–1900, nadając jej oblicze neoromańskie. Fasada kościoła ozdobiona jest ryzalitem z trójkątnym szczytem oraz smukłą, wysoką wieżą. Wystrój świątyni również utrzymany jest w stylu neoromańskim. We wnętrzu uwagę zwraca dwukondygnacyjny ołtarz ambonowy, XVII-wieczna płyta nagrobna za ołtarzem, charakterystyczne dla świątyń protestanckich empory oraz barwne witraże. Kościół nadal służy wiernym parafii ewangelickiej, a oprócz tego jest miejscem koncertów organowych, wystaw i innych wydarzeń.

Kirkut, czyli cmentarz żydowski w Żarkach znajduje się w pobliżu ulicy Polnej na tzw. Kierkowie.  Jest to jeden z największych i najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na Jurze. Został założony w 1821 roku jako ostatni z trzech cmentarzy żydowskich . Na powierzchni ok. 1,5 ha  znajduje się ponad 1100 macew, najstarszy nagrobek pochodzi z 1835 roku. Macewy zachowane w całości lub w szczątkowej formie wykonane zostały z piaskowca, wapienia, granitu oraz betonu. Macewy z żareckiego cmentarza zawierają unikatową symbolikę m. in. rzadko spotykane gwiazdy 8. i  12. ramienne,  polsko- hebrajskie inskrypcje czy arabskie daty. W Żarkach został wytyczony Szlak Kultury Żydowskiej, w skład którego wchodzi 7 punktów nierozerwalnie związanych z kulturą żydowską.  Kirkut jest jednym z ważniejszych obiektów na szlaku.

Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaszczurówce to przykład zastosowania stylu zakopiańskiego w budownictwie sakralnym. Zaprojektowana przez Stanisława Witkiewicza, wybudowana została w latach 1904-07 przez  braci Uznańskich, ówczesnych właścicieli tzw. Państwa Szaflarskiego, jako kaplica rodzinna.  Kaplica jest budynkiem drewnianym o konstrukcji zrębowej, osadzonym na wysokiej, granitowej podmurówce. Bryła budynku składa się z nawy oraz węższego prostokątnie zamkniętego prezbiterium. Z przodu znajdują się arkadowe podcienia. Kaplica przykryta została dwuspadowym dachem z charakterystycznymi szczytami oraz czworoboczną sygnaturką zwieńczoną metalowym krzyżem. Cała budowla wraz z dachem pokryta została gontem. Wnętrze kaplicy zaprojektowane zostało w stylu zakopiańskim przez Witkiewicza. Jest bardzo proste. Wyróżnia się wykonanym w drewnie ołtarzem głównym w kształcie chaty góralskiej oraz kolorowymi witrażami z Matką Boską Częstochowską z herbem Polski i Matką Boską Ostrobramską z herbem Litwy.

Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Opatówku jest jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Opatówka. W 1370 roku z fundacji arcybiskupa Jarosława Bogorii Skotnickiego wybudowano murowany kościół w stylu gotyckim. Świątynia ta była budowlą jednonawową i otrzymała wezwanie św. Doroty. W XIX wieku dobra opatóweckie przejął gen. Józef Zajączek, który od 1817 roku prowadził przebudowę kościoła, który otoczony został kolumnadą, a nad wejściem wybudowano wieżę. Kolejna przebudowa świątyni rozpoczęła się w 1905 roku. Konsekracja kościoła nastąpiła 26 czerwca 1912 roku i od tej chwili świątynia nosi obecne wezwanie. Zachowany do dzisiaj kościół w stylu neogotyckim posiada dwie wieże od strony wschodniej i jedną znajdującą się nad prezbiterium od strony zachodniej.  Zachodnia wieża jest pozostałością poprzedniego kościoła, a nawiązaniem do poprzedniej budowli są także półkolumny otaczające zewnętrzne mury. W trójnawowej świątyni w prezbiterium na uwagę zasługuje drewniany ołtarz, w którym znajduje się rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa. Powyżej umieszczona jest figura Matki Boskiej, natomiast po obu stronach figury Jezusa znajdują się postacie patronów Polski: św. Stanisława z mieczem oraz św. Wojciecha z tekstem Bogurodzicy i pastorałem. Ozdobą kościoła są również liczne witraże, polichromia w prezbiterium, a także ambona z płaskorzeźbami czterech ewangelistów.

Ostrowska Synagoga wzniesiona została w latach 1857-1860. Kamień węgielny wmurowano 7 kwietnia 1857, wmurowania dokonał rabin z Kępna Mojżesz Stössel.  Autorem projektu był mistrz murarski Moritz Landé. Została pobudowana w Śródmieściu, przy ul. Raszkowskiej 21, na północnym skraju dawnej dzielnicy żydowskiej. Należy do najpiękniejszych w Europie tego typu obiektów, wybudowanych w stylu mauretańskim. Po nieznacznych uzupełnieniach formy, dokonanych w 1913 roku, obiekt ten uzyskał kształt architektoniczny, który dotrwał do czasów obecnych. W czasie II wojny światowej Niemcy zlokalizowali w budynku magazyn alkoholu i żywności. Po wojnie pełniła również rolę sklepu meblowego.   W latach 2009-2011 obiekt poddano gruntownej renowacji.  Od 6 października 2011 roku Forum Synagoga działa  jako integralna część Ostrowskiego Centrum Kultury, Samorządowej Instytucji Kultury. Od 1988 roku wpisana do rejestru zabytków

Kaplica św. Jadwigi zbudowana została dzięki staraniom Georga Abrahama von Dyhrna, radcy cesarza Leopolda I, właściciela miasta w latach 1662-1671. Kaplica została wybudowana w latach 1665 - 1666 i stanowiła przez szereg lat samodzielnym obiekt. Dopiero w 1834 roku obok niej powstał cmentarz. Stała się pierwszym katolickim kościołem w Dyhernfurth, bowiem wieś Warzyń i znajdujący się tam kościół parafialny w wieku XVII nie należał jeszcze do miasta. Swój barokowy kształt kaplica zawdzięcza późniejszym właścicielom miasta - Christopherowi Franzowi von Glaubitz i jego małżonce. Dzięki ich funduszom rozbudowano i poszerzono kaplicę od zachodu, przykryto ją nowym sklepieniem oraz wymieniono wyposażenie. Do roku 1834 istniała tylko murowana z cegły ośmioboczna budowla zwieńczona kopułą z oknami przez które przedostawało się do wnętrza światło, później dobudowano podłużną nawę, która została w wieku XIX rozebrana i ponownie odbudowana od początku. Obecny wygląd został jej nadany w latach 1858 - 1861 dzięki staraniom hrabiny Lazareff.